یک آیین فراموش شده در کردستان
لباس دونی: «نیشت» یکی از آیین های شهر هورامان (اورامانات تخت) است که هر سال نیمه های پاییز برگزار می شد، هنگامی که مردم، ییلاق را به روستاها ترک می کردند. واژه هوارمی «نیشت» به مدلول نشست است.
به گزارش لباس دونی به نقل از ایسنا، روستاهای منطقه هورامان اکثرا در دره قرار گرفته اند و تابستان های گرم و بی آبی دارند. در سالهای قبل مردم این روستاها، هوارهایی (مناطق ییلاقی) را بر دامنه های مرتفع کوهستان های هورامان برپا می کردند و بهار و تابستان خودرا در این هوارها که پر آب و مناسب باغداری بود، می گذراندند. «دهر هویان»، یکی از هوارهای بزرگ منطقه هورامان است که اهالی روستای «سِلیْن»، برخی از خانوارهای روستاهای «بُلبَر»، «کلجی» و «نوین» در این هوار سهم داشتند و پنج شش ماه از سال را در این هوار به سر می بردند. آنها در آخرین روز بازگشت به روستاهای خود که بطور معمول جمعه ای از اوسط پاییز بوده، مراسم «نیشت» را برگزار می کردند.
آیین «نیشت» از ساعت هشت بامداد با جمع شدن خانواده ها در کنار قسمتی از هوار به نام «سوخن» (تپه سنگی کله قندی)، «بابا حیرانی» * (نوادگان پیرشالیار) شروع می شد. هر طایفه ای در قسمتی جداگانه می نشستند. ابتدا ماموستا (عالم دینی اهل سنت در منطقه کردستان) که مدیریت اجرای مراسم را برعهده دارد، پیش نماز می شد و همگی نماز می خواندند و بعد برای «باباحیرانی» فاتحه می خواندند و مراسم شکرگزاری به جا می آوردند. «نقشبندیه»، یکی از طریقت های تصوف در این منطقه حضور پررنگی دارد و صوفی های این طریقت در مراسم «نیشت»، کوره ذکر دایر می کردند و تلیله می خواندند (مراسم دعا به شیوه صوفیان نقشبندیه).
یکی دیگر از رسوم این آیین، قربانی کردن گاو بود که گوشت آنرا میان تمام اهالی ساکن هوار و برخی از اهالی روستای «بلبر» که در هوار دیگری مستقر بودند، تقسیم می کردند. زمانی که اهالی روستا در «سوخن» مشغول عبادت و شکرگزاری بودند، عده دیگری از روستاییان در هوار «دهر هویان» مشغول ذبح قربانی بودند.
«چاشته چی» نام آشی است که برای این مراسم توسط زنان پخته می شد، این آشِ ترش ناهار مراسم «نیشت» بود که از رب انار و گوشت تهیه می شود. علاوه بر این غذا، هر خانواده ای برای اقوام نزدیک خود غذا می آورد و متقابلا از آنها غذا دریافت می کرد. اهالی برای صرف غذا بعد از نماز ظهر از «سوخن» پایین می آمدند.
«گهردن ئازایی» (حلالیت طلبی) آخرین بخش مراسم «نیشت» بود که پس از خوردن ناهار، اهالی همدیگر را درآغوش می کشیدند و از همدیگر طلب حلالیت می کردند تا در این چند ماه که در هوار با هم زندگی کردند، کدورتی میان آنها باقی نماند. این بخش از مراسم نوعی خداحافظی تا سال آینده به شمار می آمد؛ برای اینکه همانطور که گفته شد در «ھوار دهر هویان» تنها مردم روستای «سلێن» حضور نداشتند و از روستاهای بلبر، کلجی و نوین هم بودند و چون در فصل بارش برف های سنگین منطقه هورامان، راه ها بسته می شد و شاید تا سال آینده موقع هوار، نمی توانستند مردم دیگر روستاها را ببینند.
در حال حاضر آیین «نیشت» یکی از آیین های فراموش شده در استان کردستان است، هرچند بخش هایی از آن هنوز اجرا می شود، اما دیگر رنگ و بوی گذشته را ندارد و به صورتی تحریف شده است. برای پاسداری از این مراسم، آنرا در تاریخ ۲۳ تیر سال ۱۳۹۷ به شماره ۱۶۱۶ به عنوان میراث ناملموس استان کردستان به ثبت رساندند.
امیر صادقی ـ مسؤول پژوهش های مردم شناسی استان کردستان ـ که درباره ی این آیین به ایسنا توضیح داد، در مورد وضعیت فعلی «آیین نیشت» نیز اظهار داشت: آمدن مدارس جدید به منطقه هورامان، خانواده ها را مجبور کرد تا بچه هایشان را پیش از مهرماه به روستا برگردانند تا به مدرسه برسند و خود نیز پس از پایان کار باغداری در اسرع وقت نزد خانواده هایشان برگردند. همین طور مانند تمامی مناطق دیگر، اعتقادات سنتی و برگزاری مراسم آیینی در بین مردم کم رنگ شده است. مراسم «نیشت» که روزی با حضور تمامی مردم «هوار دهر هویان» برگزار می شد، دیگر آن شکوه را ندارد و تنها تنی چند از پیران نسل گذشته در اواسط پاییز خودرا به هوار می رسانند تا نمازی بخوانند و آیین شکرگزاری بجا آورند.
او اضافه کرد: در دو سه سال قبل چند نفری از فعالان و علاقه مندان فرهنگی روستا اهتمام بر احیای مراسم داشته اند، اما مراسم دیگر به سیاق گذشته پیش نرفت و بیشتر اهتمام بر آن بوده تا در مرحله اول مردم را دور هم جمع کنند. البته این اقدام با مخالفت نسل گذشته همراه شد؛ چرا معتقد هستند مراسم به این شکل تحریف شده است. در مقابل، توجیه نسل جدید آنست که با شیوه جدید ابتدا مردم و نسل جوان را به مراسم بکشانند تا در ضمن زمان اصل مراسم مثل قبل احیا شود. اهتمام می شود با نواختن موسیقی و شعرخوانی و... مراسمی که سال هاست فراموش شده اجرا شود تا در نهایت هنگامی که جا افتاد، مواردی که در اصل مراسم است به آن اضافه کرد.
* باور عامه مردم بر این است که «بابا حیرانی» که در حقیقت اسمش محمود بوده، هفت پشتش به «پیرشالیار» می رسد و شخصی پارسا بوده است.
منبع: lebasdooni.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب