دیپلماسی کودک و نوجوان در تعاملات بین المللی نقش آفرینی می کند
به گزارش لباس دونی، فلاح می گوید: مفهوم دیپلماسی کودک و نوجوان به عنوان یک ظرفیت گفتمانی در تعاملات بین المللی نقش آفرینی می کند.
خبرگزاری مهر؛ گروه فرهنگ و ادب - زینب رازدشت: واژه کلیدی که در دو سال اخیر برای کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان اهمیت زیادی پیدا کرده، مفهوم «دیپلماسی کودک و نوجوان» است. این ایده بر این اساس است که خردسالان و نوجوانان می توانند به عنوان یک ظرفیت گفتمانی در تعاملات بین المللی نقش آفرینی کنند.
در همین زمینه گفتگویی با فرهاد فلاح، معاون فرهنگی کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان انجام داده ایم که بخش اول این گفتگو با عنوان «سری دوم عروسک های نمایشی دارا و سارا در دست طراحی است» انتشار یافته است.
فلاح در بخش دوم و پایانی این مصاحبه به جزییات برنامه های معاونت فرهنگی کانون پرورش فکری در سال ۱۴۰۴ پرداخت و توضیحاتی درباره ی آن ارائه نمود.
بخش دوم این گفتگو را از نظر می گذرانید؛
* باشگاه قاف یکی از اقداماتی است که توانست به کشف استعدادهای نوجوانان در عرصه ادبیات بپردازد. این باشگاه تا چه اندازه به اهداف خودش نزدیک شد؟
قاف به نظر من یکی از پدیده های مثبت و بهادار کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان بوده است. همانطور که می دانید، یکی از ماموریت های اصلی کانون پرورش فکری برمبنای اساسنامه اش، شناسایی و پرورش استعدادهای ویژه در خردسالان است.
ما در کانون پرورش فکری یک مؤسسه فقط فرهنگی با اهداف عمومی نیستیم که رویدادهایی جهت سرگرمی یا همگانی برگزار نماییم. ماموریت ما این است که دسترسی خردسالان را به ادبیات، کتاب و فرهنگ تسهیل نماییم و در عین حال بستری ایجاد نماییم تا استعدادهای ویژه شان شناسایی و پرورش یابد.
در دوره های مختلف، کانون پرورش فکری نیز روش ها و مدلهای متفاوتی را برای شناسایی استعدادها اجرا کرده است. پروژه «قاف» ممکنست به نظر جدید و بدیع بیاید، اما در حقیقت ادامه دهنده مسیری است که پیشینه ای طولانی در تاریخ فعالیتهای کانون پرورش فکری دارد. برای نمونه، در گذشته حتی مرکزی برای استعدادیابی خردسالان در کانون پرورش فکری تأسیس شده بود که با شیوه های خاص خود این ماموریت را دنبال می کرد.
مطالعات و تجربیات گذشته به ما نشان داد که در عرصه ادبیات ظرفیت بسیار خوبی وجود دارد. بنابراین بر آن شدیم تا برنامه هایی ویژه برای این حوزه تدوین کنیم؛ برنامه هایی که هدف شان تربیت نسل آینده ادبی کشور باشد. توانایی این کار را داریم که استعدادهای خاص ادبی خردسالان را شناسایی کرده، بستر رشد آنها را فراهم کنیم؛ از تامین دسترسی به منابع و استادان گرفته تا برگزاری کارگاه های آموزشی.
هدف ما این است که شرایطی مهیا شود تا از میان این کودکان، افرادی سر برآورند که آینده ادبی ایران را شکل دهند. در مراکز کانون پرورش فکری، ما دوره های آموزشی ادبی متنوعی برگزار می کردیم؛ از کارگاه های ادبی گرفته تا نویسندگی خلاق. بچه ها پس از درنوردیدن این مسیرها، به تدریج به عضویت انجمن های ادبی شهر یا استان خودشان درمی آمدند. به عنوان مثال، در استانها انجمن های ادبی مختلفی مثل شعر یا داستان وجود دارد که از میان بهترین استعدادهای ادبی کانون پرورش فکری تشکیل شده اند. اعضاء این انجمن ها، هر ماه یا هر فصل یک نشست برگزار می کنند، نویسنده ای را دعوت می کنند، کتابی را می خوانند و بعد درباره ی آن به بحث و گفتگو می پردازند.
این برنامه ها بستری برای تقویت ارتباطات ادبی فراهم می آورد و طی سالیان در کانون پرورش فکری فضای بسیار مثبتی بوجود آورده است. برنامه هایی مثل «دو پنجره» نیز به این حرکت کمک زیادی کرده اند. اما مشکلی که وجود داشت این بود که پس از این مرحله، برنامه ای جامع تر برای پشتیبانی از نوجوانانی که می خواستند در راه ادبی پیشرفت بیشتری داشته باشند، وجود نداشت. یعنی چیزی فراتر از فعالیت در انجمن ها برای آنها تعریف نشده بود. بنابراین ایده طرح «قاف» شکل گرفت.
* اگر یک نوجوان توانمند بخواهد قدمی فراتر بردارد، کانون پرورش فکری چه برنامه ای برای او دارد؟
طرح «قاف» با هدف شناسایی استعدادهای برتر ادبی از سراسر کشور شروع شد. نوجوانان منتخب در بازه زمانی سه تا چهار سال تحت حمایت ویژه کانون پرورش فکری قرار می گیرند. حمایت هایی شامل تامین منابع مالی، ارائه مشاوره، برگزاری دوره های آموزشی، کلاس ها و اردوها، که تمام این امکانات باکیفیت و شدت بالا طراحی شده اند تا هیچ بهانه ای باقی نماند بر اساس این که استعدادی نادیده گرفته شده است.
برای اجرای بهتر طرح، سهمیه بندی انجام شد. هر استان باید هر سال یک استعداد در عرصه شعر و دیگری در عرصه داستان معرفی نماید. این انتخاب نباید فقط محدود به کانون پرورش فکری باشد، بلکه باید تمام ظرفیتهای ادبی آن استان مورد توجه قرار گیرد. به بیانی دیگر، طرح «قاف» تنها وابسته به کانون پرورش فکری نیست، بلکه نمایی کلی از استعدادهای ادبی استانها را پوشش می دهد. این اقدام یکی از بهترین دستاوردهای کانون پرورش فکری در سالیان اخیر بوده است.
علاوه بر این، از استعدادهای داخل استان هم توسط کانون پرورش فکری ارزیابی می شد. همه این مراحل به گونه ای جمع بندی می شد و در نهایت به چند نفر از هر استان می رسید. این افراد برای یک مصاحبه طولانی و تخصصی به تهران اعزام می شدند. ما سالانه حدود ۳۰ نفر در بخش شعر و ۳۰ نفر در بخش داستان می پذیریم. این برنامه را برای دومین سال اجرا کرده ایم و الان وارد سومین سال خود می شویم. پذیرش در هر دوره به دو بخش شعر و داستان تقسیم می شود. هم اکنون، مجموعه ای از استعدادهای برجسته در اختیار داریم که بطور منظم در دوره ها و برنامه های آموزشی شرکت می کنند.
تا کنون توانسته ایم ۱۶۰ نفر را جذب نماییم. این افراد هر هفته در ایام چهارشنبه کلاس های آموزشی دارند. هر دو یا سه نفر از این افراد زیر نظر یک استاد برجسته ادبی کشور کار می کنند. بطورمثال خانم مریم اسلامی، به عنوان یکی از شاعران و نویسندگان برجسته کشور، سرپرستی سه نفر از این هنرجویان را بر عهده دارد. سرپرستی ادبی شامل تعامل مداوم استاد با هنرجویان است؛ از پیام دادن و تماس گرفتن گرفته تا نقد آثار، ارائه سفارش ها و معرفی کتاب های مناسب. این ارتباط مستمر با اساتیدی همچون خانم اسلامی یا دیگر نویسندگان و شاعران مطرح کشور یکی از خاصیت های کلیدی این برنامه است.
در سال آینده می خواهیم تعداد هنرجویان تحت نظر هر استاد را کاهش دهیم تا هر نفر بصورت اختصاصی با یک استاد هدایت شود. این رویکرد جدید یکی از اهداف اصلی ما برای سال آینده است. هم اکنون، جامعه اساتیدی که با قاف در ارتباط هستند، بسیار گسترده و اثرگذار است. در قاف، ما شاهد حضور بزرگان شعر و نویسندگی کشور، خصوصاً در عرصه کودک و نوجوان هستیم.
بسیاری از این افراد اعضاء فعال قاف بوده و در نقش مربی مرتباً جوانان و استعدادهای تازه نفس را زیر نظر گرفته و هدایت می کنند. تجربه ما از فعالیت در قاف، تجربه ای شیرین و الهام بخش بوده است. به نظر می آید اگر کسی با دقت به فعالیتهای قاف نگاه کند، می تواند آینده ادبی ایران را پیش بینی نماید و تشخیص دهد که کدام استعدادها در آینده به چهره های برجسته تبدیل خواهند شد. در کنار این موفقیت ها، ما به یک حلقه مفقوده نیز پی بردیم؛ این که اگر فعالیت دیگری را به این مجموعه اضافه نماییم، می توانیم دستاوردی ویژه تر داشته باشیم.
* پس بنابراین طرح ملی سیمرغ را اجرائی کردید؟
بله همین طور است. به همین دلیل، طرح ملی سیمرغ را در عرصه ادبی راه اندازی کردیم. این طرح با امضای یک تفاهمنامه میان ما و وزارت آموزش و پرورش، معاونت دوره متوسطه، شکل گرفت. بر طبق این تفاهمنامه، هر مدرسه ی متوسطه اول (فعلاً در مراکز استان ها) مجاز است یک استعداد ادبی از میان دانش آموزان خودرا برای معرفی به کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان انتخاب نماید. بعد از معرفی، کانون پرورش فکری موظف خواهد بود که برای رشد، هدایت، آموزش و پشتیبانی از این استعداد ادبی سرمایه گزاری نموده و وقت کافی بگذارد. این پروسه در یک بازه زمانی حدودا دو تا سه ساله اجرا خواهد شد تا این دانش آموزان مستعد بتوانند به رشد و شکوفایی برسند.
تا کنون بالاتر از هزار دانش آموز از سراسر کشور توسط مدارس به ما معرفی شده اند. این پروژه که از امسال شروع شده، نوید اتفاقات ویژه ای را برای سال آینده می دهد. این دانش آموزان باید از مقطع متوسطه اول باشند تا فرصت کافی برای کار و ارتباط در دوره متوسطه دوم فراهم گردد. در نهایت، تعدادی از این دانش آموزان به عنوان استعدادهای برجسته وارد «باشگاه قاف» خواهند شد. البته این ورود نیازمند بررسی و ارزیابی مجدد است. طرح سیمرغ بر شناسایی استعدادهای ادبی دانش آموزان مقطع متوسطه متمرکز است. کانون پرورش فکری در این طرح مسئولیت رشد، توانمندسازی و پرورش این استعدادها را بر عهده دارد. به باور من، این یک گام مثبت و مهم برای آینده ادبی کشور است و وظیفه ارزشمندی است که کانون پرورش فکری باید ایفا کند.
تعامل و همدلی میان کانون پرورش فکری و آموزش و پرورش نیز در این حوزه بسیار مؤثر و امیدوارکننده بوده است. این طرح بطور قطع آینده روشنی را در حوزه ادبیات رقم خواهد زد. فعالیتهای ما عمدتا بر کانون های پرورش فکری استانها متمرکز است، به این معنا که هر اداره کل در هر استان موظف است استعدادهای نوجوانان و استادان ادبی را شناسایی و پرورش دهد. این کار می تواند شامل برگزاری مراسم شب شعر، جلسات نقد داستان و کلاس های آموزشی باشد. اگر بتوانیم این اقدامات را به خوبی اجرا نماییم، بطور قطع در شناسایی و تقویت ظرفیتهای ادبی آینده کشور اثرگذار خواهیم بود. چونکه ممکنست استعدادهایی وجود داشته باشند، اما بدون بستری مناسب نتوانند ظهور و بروز پیدا کنند، یا فرصت رشد سریع و کامل برایشان فراهم نشود.
به طور معمول، خیلی از استعدادها بصورت خودجوش رشد می کنند؛ یعنی افراد با علاقه شخصی و مطالعات مستقل خود مسیر پیشرفت را طی می کنند. ولی حال تصور کنید اگر یک شاعر برجسته در کنار فردی با استعداد باشد، چه تأثیر بزرگی می تواند بگذارد. برای نمونه، در شهرهایی مانند خاش در استان سیستان و بلوچستان، اعضاء کانون پرورش فکری ما مستقیماً با بالاترین اساتید ادبی کشور ارتباط دارند، مشورت می گیرند و آثار خودرا خلق می کنند.
یکی دیگر از اقداماتی که انجام داده ایم این است که تمامی مسؤلان و مدیران کانون پرورش فکری را موظف کرده ایم به خانه های اعضاء فعال کانون پرورش فکری در استانها سر بزنند. این یعنی وقتی من یا مدیران عالی رتبه آفرینش های فرهنگی، آموزش، پژوهش یا ادبیات به استانی سفر می نماییم، از نزدیک به خانه های این اعضا رفته و با خانواده های آنها گفت و گو می نماییم. این ارتباط مستقیم و صمیمانه هم به رشد و پیشرفت فرزندان کمک کرده، هم به خانواده ها اطمینان خاطر می دهد که فرزندانشان در راه درستی قرار دارند. اردوهای سالیانه ای که برگزار می نماییم، فرصتی است برای جمع شدن بچه ها از سراسر کشور. امیدواریم این اردوها تأثیرات مثبتی داشته باشند.
* برای سال ۱۴۰۴ چه برنامه هایی در معاونت فرهنگی کانون پرورش فکری خواهید داشت؟
برای سال ۱۴۰۴ برنامه های مختلفی درنظر گرفته ایم. در هر سال به طور معمول بالاتر از ۱۰۰ عنوان برنامه ارائه می شود. بطور مثال، امسال حدود ۱۳۰ برنامه داشتیم؛ یعنی به صورت میانگین، هر سه روز یک برنامه اجرا شده است. تا آخر سال ۱۴۰۱، تعداد اعضاء رسمی و فعال کانون پرورش فکری حدود ۲۶۰ هزار نفر بود. اما در انتهای سال ۱۴۰۳ این رقم به ۷۵۰ هزار نفر رسید؛ این شامل افرادی است که به صورت مستمر در فعالیتها و برنامه های کانون پرورش فکری مشارکت دارند، نه آنهایی که فقط گذرا ارتباطی برقرار کرده اند. این رشد در تعداد اعضا قابل ملاحظه است، بویژه که ارتباطات ما واقعی و پویا است، نه این که فقط با تبلیغات مجازی یا عضویت های ظاهری آمار بالا برده شده باشد.
همچنین میزان سرانه مطالعه اعضاء کانون پرورش فکری نیز افزایش پیدا کرده است. در سال ۱۴۰۱، سرانه مطالعه هر عضو دو کتاب در سال بود؛ اما تا پایان ۱۴۰۳ این رقم به میانگین شش کتاب رسیده است. علیرغم این پیشرفت، هنوز به سطح ایده آل نرسیده ایم و نیاز به تلاش بیشتری داریم. یکی از مهم ترین اولویت های ما برای سال آینده این است که زمینه های جدیدی برای افزایش مشارکت و رشد کیفی فعالیتها فراهم نماییم تا بتوانیم نتایج مطلوب تری را رقم بزنیم.
باید تلاش نماییم ارتباط خردسالان با کتاب را افزایش دهیم. به این معنا که سرانه مطالعه را حداقل به ۱۲ کتاب در سال برسانیم. طرحی که می توان روی آن تاکید کرد، اختصاص ماهیانه یک کتاب به خردسالان است. این هدف گذاری باید رشد کند و برای دستیابی به آن تلاش شود. به عنوان نمونه، برنامه ای که برای تعطیلات نوروز درنظر گرفته شده، طرح امانت ۱۴ کتاب از مراکز کانون پرورش فکری است. بر طبق این طرح، خردسالان می توانند این تعداد کتاب را برای تعطیلات عید به خانه ببرند و مطالعه کنند. چنین اقداماتی می توانند در مناسبت ها و موضوعات مختلف، ارتباط بیشتری بین خردسالان و کتاب برقرار کنند، و این بخش مهمی از اهداف اصلی ماست. یکی از خاصیت های کانون پرورش فکری این است که تعامل مربیان با خردسالان فراتر از یک رابطه فقط کتابخانه ای است. برای نمونه، وقتی کودکی کتابی را از کانون پرورش فکری تهیه می کند، مربیان با او گفت و گو می کنند.
اگر سن کودک پایین باشد، او را تشویق می کنند تا نقاشی بکشد یا کاردستی بسازد. همین تعامل ها نشان دهنده این است که جنس فعالیتهای کانون پرورش فکری فقط محدود به امانت دادن کتاب نیست. حتی ساکت بودن معمول کتابخانه ها در کانون پرورش فکری مطرح نیست؛ برعکس، سکوت ممنوع می باشد و خردسالان می توانند آزادانه بازی و گفت و گو کنند. ممکنست برخی کتاب ها نیازمند فعالیتهای گروهی باشند یا الهام بخش ساخت کاردستی شوند. بدین سبب مربیان نقش اساسی در ایجاد این تعاملات دارند و تلاش می کنند با روش های خلاقانه، خردسالان را به کتاب و مطالعه علاقه مند کنند.
به عنوان مثال، کتاب «باغ کیانوش» بر پایه یک اثر ادبی طراحی شده است. مربیان برای این کتاب فعالیتهایی را برنامه ریزی می کنند. اگر دقت کنید، نویسنده این کتاب مرتباً به مراکز کانون پرورش فکری مراجعه نموده و با بچه ها نشست های تعاملی برگزار می نماید. این نوع ارتباط، قسمتی از ذات فعالیتهای کانون پرورش فکری است؛ جایی که تعامل مستقیم میان اعضا و مربیان شکل می گیرد.
کانون پرورش فکری با وجود تمام چالش ها، توانسته است عملکرد قابل توجهی داشته باشد. این دستاوردها نشان داده است که کانون پرورش فکری به عنوان یک نهاد فرهنگی، اهمیت بالای ی در تولید محتوای مناسب برای خردسالان و نوجوانان ایفا می کند و باید از این ظرفیت به بهترین شکل ممکن استفاده گردد البته این تعامل بستگی زیادی به تعداد کودکان، تعداد مربیان، میزان زمان در اختیار و همین طور حوصله مربیان دارد. واقعیت این است که هر مربی، به علت شناخت دقیق از اعضاء کانون پرورش فکری، وظیفه دارد این تعاملات را عمیق تر کند. اگر بنا باشد بطورمثال از همین خلاصه ها استفاده شود، مربی باید بچه ها را تشویق کند که قسمتی از متن را بلند بخوانند یا حتی بخشهایی را ضبط کنند.
این فعالیتها به طور معمول توسط خود مربیان و متناسب با نیاز و شرایط هر کودک طراحی و اجرا می شود. از طرفی، اگر ما بخواهیم تعداد اعضاء کانون را افزایش دهیم و اهمیت کمی به محتوا بدهیم، یعنی فقط بر تعداد عضویت ها تمرکز نماییم بدون آنکه کار کیفی لازم را انجام دهیم، سرانه مطالعه کاسته می شود. بدین سبب باید تعادلی برقرار شود. برای هر عضو جدیدی که وارد مجموعه می شود، باید روی کیفیت ارتباط او با کانون کار نماییم. او نباید ارتباطش را با کانون از دست بدهد و باید بطور مستمر در جریان فعالیتها قرار بگیرد، کتاب امانت بگیرد و از امکانات موجود استفاده نماید. این امر نیازمند آنست که مرتباً منابع جدید و با کیفیت به مجموعه اضافه شود تا تعامل اعضا با کانون تقویت گردد.
ما در کانون پرورش فکری کودکانی داریم که به طرز شگفت انگیزی اهل مطالعه هستند؛ برخی تا ۸۰۰ یا ۹۰۰ کتاب خوانده اند و حتی کودکانی داریم که در یک سال بالاتر از ۳۰۰ کتاب مطالعه کرده اند. این آمار واقعا چشم گیر است. جالب اینجاست که خیلی از این بچه ها در مناطق مرزی یا استانهای کمتر برخوردار زندگی می کنند، و مطالعه برای آنها جذابیت خاصی دارد. از طرفی، ما نیاز داریم منابع جدید وارد کانون پرورش فکری نماییم. این به مفهوم اضافه کردن کتاب های تازه است تا این خردسالان از محتوای جدید بهره مند شوند.
در همین سالجاری، اگر اشتباه نکنم، حدود ۱۳۰ عنوان کتاب جدید به مراکز کانون پرورش فکری ارسال شده است. این کتاب ها تولید اختصاصی کانون نیستند، بلکه از بین آثار ناشران مختلف انتخاب شده اند. کتاب ها بررسی و ارزیابی شده اند و بعد از انتخاب، از هر عنوان حداقل ۲۰۰۰، ۳۰۰۰ یا حتی ۵۰۰۰ نسخه خریداری نموده ایم. البته باید برای اعداد دقیق تر به مستندات مراجعه کنم، اما این اقدامی بوده که امسال انجام داده ایم.
امسال برنامه ریزی کرده بودیم که هر سه روز یک کتاب جدید برای مطالعه ارائه شود، و خوشبختانه این هدف محقق شد. علاوه بر این، کتاب های چاپ اولی که توسط کانون پرورش فکری منتشر می شود نیز به مراکز کانون پرورش فکری ارسال شده است. این کتاب ها ابتدا به مراکز توزیع می شود و در مرحله بعد سهمیه ای برای فروشگاه ها، نمایشگاه ها و دیگر محل ها درنظر گرفته می شود. همچنین، اسباب بازیها و وسایل بازی متنوعی نیز تهیه شده است. ما بطور مداوم این اقلام را دریافت و بررسی می نماییم. خیلی از این محصولات مثل بازیهای رومیزی از تولیدکنندگان خصوصی خریداری می شود تا خردسالان در مراکز بتوانند از آنها استفاده نمایند. هدف ما این است که بچه ها را به مراکز جذب نماییم و نرخ مطالعه و علاقه مندی به کتاب در بین آنها افزایش یابد.
البته در سالهای گذشته با مشکلاتی مواجه بودیم، همچون کاهش حجم فعالیتها به علت شرایط دوران کرونا و محدودیت های مالی. با این وجود، حال تلاش جدی داریم تا این روند را بهبود دهیم. حتی برای مربیان هم کتاب هایی خریداری می نماییم تا بتوانند دانش و توانایی های خودرا تقویت نمایند و در نتیجه خدمات بهتری عرضه کنند. این گام ها قسمتی از تلاش ما برای ایجاد محیطی غنی تر و پربارتر در مراکز کانون پرورش فکری است.
ما حال اعلام می نماییم که هر نویسنده یا مترجمی که اعتقاد دارد کتابش مناسب خردسالان و قابل استفاده در مراکز کانون پرورش فکری است، می تواند یک نسخه از اثر خودرا به معاونت فرهنگی کانون عرضه نماید.
ما این آثار را بررسی می نماییم و اگر مناسب تشخیص داده شوند برای ارائه در مراکز کانون، در تیراژ مشخص خریداری خواهند شد و در اختیار خردسالان ایران قرار خواهند گرفت. این برنامه قسمتی از پروژه ای است که تا انتهای سال اجرائی می شود. علاوه بر این، ما در طول سال فعالیتهای مختلفی نظیر پویش های خواندن کتاب و مسابقات در رابطه با کتاب خوانی را برگزار می نماییم.
* طرح «کانون – مدرسه» یکی از طرح هایی است که در مدارس اجرائی شد. این طرح در سال ۱۴۰۴ ادامه خواهد داشت؟
یکی از اقداماتی که طی دو سال اخیر احیا کرده ایم، طرح "کانون مدرسه" است. این طرح قبل تر یکی از فعالیتهای موفق کانون بوده که طی سال هایی متوقف شده بود. در قالب این طرح، خردسالان یک روز را در کانون پرورش فکری سپری می کنند یا مربیان کانون به مدارس رفته و برنامه های ویژه ای اجرا می کنند. اخیراً با حمایت های وزرای پیشین و وزیر فعلی، این طرح باردیگر فعال شده و الان پروژه هایی نظیر «کانون یاران» نیز از دل همین طرح «کانون مدرسه» شکل گرفته است.
کانون یاران گروهی از نوجوانان و خردسالان توانمند هستند که سال هاست با کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان همکاری دارند و از این طریق مهارت ها و توانایی های خودرا توسعه داده اند. این طرح بر آنست که از میان اعضاء توانمند هر مرکز، افرادی به عنوان نماینده کانون در مدارس خود انتخاب شوند.
وظیفه این افراد انتقال خدمات و قابلیت های کانون به سطح مدارس، پشتیبانی مربیان پرورشی، و حتی همکاری در برنامه های صبحگاهی مدارس است. بنابراین این گروه «کانون یاران» نام گذاری شده است. این طرح از دو سال پیش شروع شد و در نخستین سال ۱۳۳۶ دانش آموز به عنوان کانون یار آموزش دیدند. حال این تعداد به بالای ۶۰۰۰ دانش آموز توانمند و فعال در سراسر کشور رسیده است. این افراد نه فقط برنامه های آموزشی هفتگی بصورت مجازی دریافت می کنند، بلکه تحت راهنمایی مربیان مراکز کانون پرورش فکری و با پذیرش رسمی مدارس به عنوان کنشگران فرهنگی مشغول فعالیت هستند.
کانون یاران تا حالا بالاتر از ۲۰۰۰ نمایش فیلم در مدارس و مراکز کانون برگزار کرده اند. آنها همین طور در جذب اعضاء جدید برای کانون پرورش فکری، معرفی کتاب ها، و اجرای مسابقات و جشنواره های مختلف نقش شایان توجهی داشته اند. این طرح موجب تقویت شبکه ارتباطی کانون پرورش فکری شده و یکی از دستاوردهای مثبت مجموعه به شمار می آید.
طی این دو سال قبل به این نتیجه رسیدم که می توان به نوجوانان کمک کرد تا هنر کنشگری را در سالم ترین محیط، یعنی مدرسه و کانون های فرهنگی، بیاموزند. این پروسه بالاتر از آنکه تأثیری مستقیم بر محیط اطرافشان داشته باشد، به رشد شخصی خودشان کمک می نماید.
وقتی نوجوانان با موضوعات مختلف درگیر می شوند، انگیزه مطالعه پیدا می کنند، مهارت ارتباطی را تقویت می کنند، مشورت کردن را یاد می گیرند و برنامه ریزی های فرهنگی را تجربه می کنند. تمام این موارد موجب رشد و شکوفایی آنها می شود. برای این ابتکار، یک نماد یا لوگو طراحی نموده ایم که معرف این حرکت باشد. با معرفی و ابلاغ آن در مدارس، بستر مناسبی برای رشد دانش آموزان فراهم نموده ایم. این رویکرد دقیقاً هدف رهبری را محقق می کند که فرمودند باید ۸ میلیون دانش آموز کنشگر اجتماعی و نقش آفرین داشته باشیم. این مدل می تواند به عنوان یک الگوی موفق عمل کند. البته در مورد تعداد افراد با سرعت پیش نمی رویم، برای اینکه لازم است که دانش آموزان آموزش ببینند، فعالیت کنند، از اساتید بیاموزند، در اردوها شرکت نمایند و دوره هایی را بگذرانند. بنابراین با همین رویکرد آرام اما هدفمند پیش می رویم و اقدامات لازم را انجام می دهیم.
* مربیان در روند پرورش خردسالان و نوجوانان نقش مهمی دارند. برای تقویت مربیان برنامه ای دارید؟
یکی از مهم ترین برنامه هایی که برای سال آینده داریم، تقویت و افزایش تأثیرگذاری فعالیتهای مان است. همچون مصوبات مهمی که ان شاءالله در سال آینده عملیاتی خواهد شد، راه اندازی «مرکز تقویت مربی کودک و نوجوان» در کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان است.
کانون پروش فکری با داشتن تجربه و دانشی انباشته در حوزه تربیت مربی، تصمیم دارد از این ظرفیت هم برای خودش و هم برای دیگران بهره مند شود.
این مصوبه توسط هیات مدیره کانون پرورش فکری تصویب شده و جزو اولویت های برنامه های سال آینده است. هدف از راه اندازی این مرکز، آموزش مربیان جدیدالورود کانون پرورش فکری، پیشرفت سطح مهارت ها و بروزرسانی دانش مربیان باسابقه و ارائه دوره های آموزشی جدید است.
همچنین این مرکز فرصت هایی را برای افراد علاقمند به فعالیت در عرصه مربیگری کودک فراهم خواهدنمود تا بتوانند بوسیله شرکت در دوره های آموزشی مهارت ها و دانش لازم را کسب کنند. این طرح حالا در مرحله طراحی و راه اندازی قرار دارد و امیدواریم به زودی اجرائی شود.
* معاونت بین الملل کانون پرورش فکری، برای خردسالان و نوجوانان خارج از کشور همچون غزه و لبنان برنامه ای دارد؟
معاونت بین الملل، برای خردسالان و نوجوانانی که در خارج از کشور هستند، بطور مشخص برنامه یا ماموریت تعریف شده ای ندارد، اما در رویدادها، جشنواره ها، فستیوال ها و نمایشگاه های بین المللی فعالیت می نماییم. همین طور در هفته های دوستی و ارتباطات با کشورهای دیگر حضور داریم. به عنوان نمونه، تعامل ما با کشور چین شامل برگزاری جشنواره هایی با مشارکت این کشور است. ایران در عرصه سینمای کودک و نوجوان، عضویت مؤثری در «سیفژ» دارد و کانون پرورش فکری نیز در اسیتژ، که در رابطه با تئاتر کودک و نوجوان است، عضویت فعال دارد. علاوه بر این، کانون پرورش فکری هم اکنون مشغول آماده سازی برای حضور در رویدادی چون نمایشگاه یا جشنواره براتیسلاوا است که در آن برگزیدگان تصویرگری ایران به معرض نمایش گذاشته می شوند.
کانون پرورش فکری در عرصه بین الملل تلاش می کند فرهنگ خردسالان و نوجوانان ایران را در حوزه های جهانی به نمایش بگذارد. همین طور در عرصه اربعین فعالیتهایی انجام می دهیم و در ترجمه آثار، انتشار کتاب های جدید و واگذاری حق چاپ (کپی رایت) به دیگر کشورها سابقه ای طولانی داشته و بازهم این تلاش ها ادامه دارد.
در زیر سایه آثاری نظیر «هیولا» و کتاب هایی که بتازگی بازترجمه شده اند، بخش بین الملل گام هایی برداشته و مسیرهایی را دنبال کرده است. اما واژه کلیدی که در یکی دو سال اخیر برای ما اهمیت زیادی پیدا کرده، مفهوم «دیپلماسی کودک و نوجوان» است. این ایده بر این اساس است که کودک و نوجوان می توانند به عنوان یک ظرفیت گفتمانی در تعاملات بین المللی نقش آفرینی کنند.
هدف این است که ما نیز بتوانیم در این عرصه برنامه ریزی و نقشه راهی مشخص داشته باشیم. با این وجود، باید اشاره نماییم که با وجود تمام تلاش ها و حتی فضاسازی هایی که ممکنست در ماه های اخیر در عرصه رسانه شکل گرفته باشد—چه نکات مثبت و چه منفی—این تصور که کانون پرورش فکری در نقطه ایده آل خود قرار دارد، چندان درست نیست. ما نیاز داریم مطابق با تعداد خردسالان و نوجوانان کشورمان، ظرفیتهای خودرا فعال نماییم. این تعداد چیزی حدود ۲۴ میلیون نفر را تشکیل می دهد که در ایران زندگی می کنند. مسئولان، مقامات ارشد کشور و نهادهای تصمیم گیرنده نیز باید حمایت جدی تر و گسترده تری را در عرصه کودک و نوجوان از خود نشان دهند.
اگر بودجه ها و برنامه ریزی ها را تحلیل نماییم، متوجه می شویم که سهم حوزه کودکی و نوجوانی در بین آنها بسیار اندک است؛ موضوعی که نیازمند توجه اساسی و تغییر جدی است.
* آیا خردسالان و نوجوانان در کشورمان سهمی دارند؟
خانه کتاب ادبیات ایران اخیراً گزارشی منتشر نموده که نشان داده است پارسال تنها یک درصد از یارانه اختصاص یافته به حوزه کتاب، مربوط به کتاب های کودک و نوجوان بوده و ۶۰ درصد آن در عرصه جوانان صرف شده است. این آمار به وضوح نشاندهنده کمبود سرمایه گذاری در بخش کودک و نوجوان است.
درحالی که در کشورهای پیشرفته، تمرکز عمده برنامه ریزی ها و بودجه ها بر خردسالان و نوجوانان است و پایین ترین میزان به حوزه جوانان اختصاص داده می شود، در کشور ما این روند بطورکامل معکوس است. سهم ناچیزی به بخش کودک و نوجوان متعلق می باشد، در حالیکه بیشترین سرمایه گذاری ها و حمایت های دولتی به طور معمول به قشر جوانی که وارد دانشگاه می شوند، اختصاص می یابد؛ همچون بن ها، یارانه ها و سایر حمایت های مالی.
نکته مهم و اساسی این است که باید نگاه به مسایل مربوط به خردسالان امروزی را به عنوان یکی از اولویت های فرهنگی کشور درنظر بگیریم. برنامه ریزی برای خردسالان نباید برمبنای ذهنیت های شخصی یا سنتی ما باشد، بلکه باید مبتنی بر نیازها، واقعیت های عینی و شرایط اجتماعی فعلی آنها صورت گیرد. دغدغه های خردسالان امروز، مسایل مورد توجه شأن و حتی انتخاب های شأن در حوزه محصولات موسیقی و بصری باید محور برنامه ریزی ها قرار بگیرد. این امر مستلزم یک حمایت گسترده و مؤثر است؛ چونکه میزان حمایت ها باید متناسب با انتظارات جامعه از این گروه باشد.
* گاهی شاهد گلایه هایی نسبت به فعالیت کانون پرورش فکری از طرف برخی منتقدان هستیم. چه پاسخی به این گلایه ها می دهید؟
بسیاری از منتقدانی که در چند ماه اخیر دیدگاه های خودرا مطرح کرده اند و من هم بطور مداوم صحبت هایشان را دنبال کرده و گاهی با تعدادی از آنها گفت و گو داشته ام، کمتر راه حل عملی یا پیشنهاد مشخصی ارائه می دهند. بیشتر انتقادها بصورت کلی مطرح می شود؛ بطورمثال می گویند که کانون پرورش فکری در جایگاهی که باید باشد نیست. خب، اگر این طور است، چه نماییم تا به آن جایگاه برسیم؟ پیشنهاد دهید که چه اقداماتی صورت گیرد. منابع مالی از کجا تامین شود؟ یا نیروهای انسانی از چه طریقی جذب شوند؟
برای نمونه، یکی از نقدها این است که کیفیت چاپ کتاب های کانون پایین آمده. این انتقاد در ظاهر قابل قبول است، اما وقتی عمیق تر بررسی می نماییم، متوجه می شویم برای چاپ کتاب کودک و نوجوان نیاز به کاغذ گلاسه داریم که کیفیت مناسبی دارد. اما مشکل اینجاست که کاغذ گلاسه به طور معمول وارداتی است و ما محدودیت قانونی برای خرید کالای خارجی داریم.
طبق قوانین، یک مجموعه دولتی مانند کانون پرورش فکری نمی تواند اقلام خارجی خریداری کند. بنابراین، وقتی نمی توانیم کاغذ گلاسه تهیه نماییم، طبیعی است که کیفیت چاپ تحت تأثیر قرار بگیرد. پس اگر به کاهش کیفیت اشاره می شود، باید تمام عوامل و ابعاد در رابطه با آن نیز بررسی شود.
ما حال بزرگ ترین و اصلی ترین مصرف کننده کاغذ ایرانی در کشور هستیم؛ این مسئله برمبنای گزارشی که خانه کتاب و ادبیات ایران ارائه کرده مشخص شده است. طبق این گزارش، ما بیشترین میزان کاغذ ایرانی را مصرف می نماییم. هنگامی که این مساله را اعلام کردیم، برخی افراد با تردید به آن نگاه کردند و باور نداشتند که چنین حمایتی عملی باشد. برای همین، به منتقدان پیشنهاد می نماییم که وارد گفت و گو شوند و بحث و تبادل نظر بیشتری داشته باشیم.
* و شاید قسمتی از این انتقادات به کمبود اطلاعات مربوط می شود...
بخشی از این انتقادات ناشی از کمبود اطلاعات یا انتقال ناقص آنهاست. به عنوان مثال، گاهی گفته می شود سینمای کانون پرورش فکری افت داشته یا دیگر کیفیت گذشته را ندارد. اما واقعیت این است که ما در یکی دو سال اخیر بیشترین تولیدات سینمایی را داشته ایم. اگر مقایسه ای انجام دهید، می بینید که در دوره های پیشین شاید هر دو یا سه سال تنها یک فیلم تولید می شد، اما حال حدود هفت یا هشت فیلم سینمایی تولید یا درحال اکران داریم. تعدادی از این آثار توسط فیلم سازان جوان و کارگردانان جدید ساخته شده اند و برخی نیز حاصل همکاری با افراد باسابقه هستند.
برای نمونه، فیلم «زیبا صدایم کن» که اقتباسی از یکی از کتاب های کانون پرورش فکری است، توانست عنوان بهترین فیلم جشنواره فجر را کسب کند. همچنین، وقتی یک انیمیشن تولیدشده در کانون می تواند در سطح بین المللی، مانند اسکار، مورد توجه قرار گیرد، این نشان دهنده کیفیت و اعتبار کار است. از طرفی، منتقدان باید نگاه جامع تری داشته باشند و تمامی این موارد را در کنار هم بررسی نمایند. برای نمونه، یکی از منتقدین عنوان نمود مراکز کانون پرورش فکری تعطیل شده اند. من که به عنوان معاون فرهنگی مسئول این مراکز هستم، از ایشان خواستم لیستی از مراکزی که بگفته ایشان تعطیل شده اند ارائه کند تا من موضوع را پیگیری کنم. اما پاسخ داد که چنین اطلاعاتی ندارد و فقط چیزی شنیده است. این نوع قضاوت ها برمبنای اطلاعات ناقص صورت می گیرد و بی توجهی به جزییات و واقعیت ها می تواند تصویر نادرستی عرضه نماید.
برای مثال، برخی ادعا می کنند که جشنواره های کانون پرورش تعطیل شده اند. اما به عنوان یک ناظر رسانه ای، می توانم تأیید کنم که ما نه فقط جشنواره ها را تعطیل نکرده ایم، بلکه خیلی از آنها را باردیگر احیا کرده ایم. جشنواره سرود، که هفت سال برگزار نمی شد، توسط ما احیا شد. همچنین جشنواره نمایش نیز بعد از چندین سال وقفه باردیگر به جریان افتاد. جشنواره قصه گویی نیز هر سال بطور مستمر برگزار می گردد. برای مثال، این جشنواره پارسال ۲۰ هزار ثبت نام کننده داشت، در حالیکه امسال این عدد به ۳۴ هزار نفر افزایش پیدا کرده است. همچنین، پارسال ۱۴ کشور در این رویداد شرکت کردند، اما امسال تعداد کشورهای شرکت کننده به ۲۵ کشور رسید، آن هم با وجود تمام چالش های سیاسی موجود در جهان.
ما در کانون پرورش فکری کودکانی داریم که به طرز شگفت انگیزی اهل مطالعه هستند؛ برخی تا ۸۰۰ یا ۹۰۰ کتاب خوانده اند و حتی کودکانی داریم که در یک سال بالاتر از ۳۰۰ کتاب مطالعه کرده اند. این آمار واقعا چشم گیر است کانون پرورش فکری باید به عنوان یک فضای امن و خلاق برای خردسالان و نوجوانان باقی بماند و فعالیتهای آن باید فارغ از گرایش های سیاسی باشد. حتی اگر برخی افراد در کانون گرایش های سیاسی داشته باشند، این گرایش ها نباید در کارهای حرفه ای و آموزشی آنها دخالت داده شود.
کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان به عنوان یک نهاد فرهنگی و آموزشی، نقش مهمی در پرورش خلاقیت و رشد فکری خردسالان و نوجوانان دارد. اگر این نهاد تحت تأثیر فشارهای سیاسی قرار بگیرد، ممکنست از اهداف اصلی خود دور شود و نتواند به درستی به ماموریت خود عمل کند.
کانون پرورش فکری باید به عنوان یک فضای مستقل و غیرسیاسی باقی بماند تا بتواند به بهترین شکل ممکن به خردسالان و نوجوانان خدمت کند. این دیدگاه می تواند به عنوان یک اصل مهم در مدیریت و سیاستگذاری های آینده کانون مورد توجه قرار گیرد.
کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان باید به عنوان یک نهاد فراگیر و متعلق به همه افراد جامعه، فارغ از گرایش های سیاسی یا فکری، عمل کند. کانون جایی است که هدف اصلی آن خدمت به خردسالان و نوجوانان است و این هدف باید بالاتر از هر اختلاف نظر یا انتقادی قرار گیرد.
از همه منتقدان و حامیان دعوت می نماییم که با نگاه دلسوزانه و همراهی سازنده، برای بهبود و پیشرفت کانون مشارکت کنند. این نگاه بسیار باارزش است، برای اینکه نشان داده است که کانون می تواند به عنوان یک پل ارتباطی بین افراد با دیدگاه های مختلف عمل کند و از ظرفیت همه افراد برای پیشبرد اهداف خود استفاده نماید.
رسانه ها می توانند با اطلاع رسانی دقیق و منصفانه، به ایجاد فضایی کمک کنند که در آن همه افراد، همچون منتقدان، احساس کنند که می توانند در پیشبرد اهداف کانون نقش داشته باشند.
کانون پرورش فکری با وجود تمام چالش ها، توانسته است عملکرد قابل توجهی داشته باشد. این دستاوردها نشان داده است که کانون پرورش فکری به عنوان یک نهاد فرهنگی، نقش مهمی در تولید محتوای مناسب برای خردسالان و نوجوانان ایفا می کند و باید از این ظرفیت به بهترین شکل ممکن استفاده گردد.
از مسئولان می خواهم که حوزه کودک و کانون را به عنوان اولویت اصلی در برنامه ریزی و بودجه ریزی کشور درنظر بگیرند. این درخواست بسیار مهم می باشد، برای اینکه بدون حمایت های لازم، کانون نمی تواند به تمام اهداف خود برسد. کانون پرورش فکری باید به عنوان پناهگاهی امن و خلاق برای خردسالان و نوجوانان باقی بماند و این نیازمند تلاش و همکاری جامع است.
مشارکت جامع و پشتیبانی از کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان، بسیار باارزش است و می تواند به بهبود عملکرد این نهاد و خدمت بهتر به خردسالان و نوجوانان کمک نماید. امیدوار هستم که این دیدگاه ها و درخواست ها مورد توجه قرار گیرد و کانون بتواند به عنوان یک نهاد فرهنگی مستقل و فراگیر، به کار خود ادامه دهد
منبع: لباس دونی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب