مرور تاریخ تولید دارا و سارا پناه بردن از کج سلیقگی مسئولان به صحنه تئاتر
لباس دونی: دارا و سارا عروسک های ایرانی بودند که به سبب نبود پیوست فرهنگی و کج سلیقگی تعدادی از مسئولان به صحنه تئاتر پناه برده اند و اکنون شاهد اجرای نمایشی این عروسک ها هستیم.
خبرگزاری مهر؛ گروه فرهنگ و ادب _ زینب رازدشت: دارا و سارا اولین تجربه بزرگ تولید اسباب بازی ایرانی برای مقابله با عروسک های غربی بود و قرار بود این عروسک ها در ایران ساخته شود تا به مرور زمان متناسب با فرهنگ ایرانی شاهد تولید اسباب بازی باشیم و البته صنعت بسیار پردرآمد اسباب بازی سازی در ایران شکل بگیرد. اما مرور زمان این عروسک ها را نیز همچون خیلی از کالاها، تنها در لفظ ملی ساخته و «عروسکِ ملی» نیز وارد شد.
ایده ساخت عروسک های دارا و سارا از کجا مطرح شد؟
ایده ساخت عروسک های ملی دارا و سارا از سال ۱۳۷۵ توسط کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان با هدف مقابله با عروسک های غربی همچون باربی عنوان شد. بعد از پنج سال این دو عروسک، با لباس های محلی اقوام مختلف ایرانی، با هدف آشناسازی خردسالان ایرانی با فرهنگ ایرانی، در سال ۱۳۸۰ ساخته شدند. کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان وسایل جنبی عروسک های دارا و سارا همچون لوازم تحریر، تقویم، پوستر و جوراب را نیز تولید و عرضه نمود، اما تولید عروسک های دارا و سارا به دلایلی متوقف گردید که از سال ۸۵ تولید نسل جدیدی از عروسک های دارا و سارا شروع شد با وجود این که تولید این عروسک ها به کشور چین واگذار شده بود، اما این طرح با عدم استقبال خردسالان و نوجوانان ایرانی رو به رو شد و نتوانست محبوبیتی کسب کند.
در سالهای اولیه ساخت عروسک های دارا و سارا و تولید آن در دهه هشتاد خیلی ها معتقد بودند که این عروسک ها در تقابل با عروسک های باربی ساخته و تولید می شوند اما بعد از مدتی خیلی از منتقدان خبر از شکست پروژه دارا و سارا را دادند که طراحان و تولیدکنندگان نتوانستند مخاطبان را جذب کنند و خردسالان هیچ نوع تمایلی به دارا و سارا ندارند و انتخاب خردسالان باز هم عروسک های باربی است.
از دیگر نقدهایی که نسبت به عروسک های دارا و سارا شد، نبود تبلیغات درست بود تا وقتی که حتی سری دوم و سوم این عروسک ها هم طراحی و ساخته شد اما هیچ کس اطلاع دقیقی از تولید و عرضه این عروسک ها نیافت.
البته فرزانه بابایی طراح عروسک های دارا و سارا، در جواب نقد تعدادی از منتقدان که گفته بودند عروسک های دارا و سارا شکست خورد، می گوید: تبلیغات دروغین و شایعه های زیادی شد که عروسک های دارا و سارا شکست بخورد اما واقعیت این است که عروسک های دارا و سارا در ۳ سری به مخاطبان ارائه شد که در سری اول عروسک ها سنگین بود، به سبب از بین بردن بوی بد نفت به آن اسانس پرتقال زده بودند، با شستن در آب سیاه می شد و کیفیت خوبی نداشت در سری دوم این عروسک ها پاهایش بالا و پایین بود و بوی شکلات می داد، هیچ نام و نشانی از کارخانه ای که این عروسک ها را تولید کرد، نداریم. اما عروسک های سری سوم دارا و سارا از نظر کیفیت خیلی خوب هستند، بو نمی دهد و کیفیت قابل قبولی دارد.
چرا عروسک های دارا و سارا بجای آغوش خردسالان در دکور خانه ها نشستند؟
در سال ۷۵ فرزانه بابایی، طراحی عروسک ها را شروع کرد و از سال ۷۶ پروژه تولید عروسک های ملی در ایران شروع شد که تا سال ۷۹ با چالش هایی ادامه یافت تنها کارخانه عروسک سازی در آن سال ها تنها مجموعه ای که در ایران در عرصه عروسک سازی فعالیت نموده بود، «چهره نما» بود. این کارخانه در پیش از انقلاب نیز فعالیتهایی داشت، اما پس از انقلاب، صاحب کارخانه که یک فرد یهودی و صهیونیسم بود از ایران به اسرائیل فرار کرد و کارخانه عروسک سازی «چهره نما» نیز توسط بنیاد مستضعفان مصادره شد.
نتیجه کارخانه اسباب بازی «چهره نما» این گونه شد که برخی از کارگران و کارشناسان غیرحرفه ای در آن کارخانه بصورت تجربی، کار یاد گرفته بودند و پس از انحلال کارخانه، خودشان آغاز به ساخت دستگاه و پخت عروسک کردند. یکی از آنها مردی به نام زواره از شرکت اسباب بازی «تاتی» است و دیگری مردی به نام «وفاکیش» که دستگاه قالب سازی و پخت عروسک تولید می کرد. کانون پرورش فکری در سال ۷۶ با شرکت تاتی برای تولید دارا و سارا قرارداد بست که یک سال بعد هم به سبب ناتوانی شرکت «تاتی» در تولید، این قرارداد فسخ شد. کانون پرورش فکری در سال ۷۷ یک دفعه دیگر سراغ وفاکیش و او ۲ سال دیگر، تولید عروسک های دارا و سارا را طول داد؛ طوری که عده ای می گویند حتی یک نمونه هم در این سال ها به دست نیامد.
سرانجام در سال ۷۹ دارا و سارا به چین سفر کردند تا از خط تولید بیرون بیایند! فاصله سفارش تا تولید در چین ۲ ماه طول کشید البته تمام طراحی های دارا و سارا توسط طراحان داخلی صورت پذیرفت و فقط تولید آن به کشور چین واگذار شد. فروردین ۸۰ از نخستین نسل دارا و سارا رونمایی گردید فروردین ۸۰ از نخستین نسل دارا و سارا رونمایی شد؛ نسلی که ایرادات بسیاری داشت. نسل اول دارا و سارا عروسک های سنگینی بودند و برای از بین بردن بوی بد نفت در جنس تولیدی عروسک ها، سازنده از اسانس پرتقال بهره برده بود که با شستن، سیاه می شدند و کیفیت خوبی نداشتند.
در سری دوم پاهای این عروسک ها بالا و پایین بودند و بوی شکلات می دادند؛ چونکه تولید در کارخانه ای درجه سه صورت می گرفت! کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان نیز پیوست فرهنگی عروسک های دارا و سارا مثل لوازم التحریر، سرود، تقویم، پوستر و … را تولید و عرضه نمود تا بتواند عروسک های دارا و سارا به یک جریان فرهنگی تبدیل گردد که تا حدودی موفقیت هایی را هم کسب نمود. نسل سوم سارا قالب های دارا و سارا اصلاح گردید، اما اجازه تولید ندادند یک سال پس از تولید دارا و سارا اتاق فکری تشکیل شد که یک سال بیش تر دوام نیاورد. همان زمان عروسک های دارا و سارا اصلاحیه خوردند و سال بعد یعنی سال ۸۱ قالب سازی عروسک ها صورت گرفت، اما اجازه تولید آنرا ندادند تا این که نسل جدید عروسک ها با اختلاف سنی ۱۰ سال تولید شد.
نسل دوم ۱۰ سال طول کشید ۱۰ سال پس از رونمایی نخستین نسل دارا و سارا، نسل دوم این عروسک ها با وزن کم و اندازه ۳۰ سانتی متری روانه بازار داخلی شد که به لحاظ کیفی، رشد قابل توجهی کرده بود در سال ۹۰، مدیر تجاری کانون پرورش فکری در دوران مدیریت سیدصادق رضایی می گوید که در این سال ها حدود ۲۰۰ هزار عروسک دارا و سارا در کشور فروش رفته است. میزان فروش عروسک های دارا و سارا در آن برهه زمانی، نشانه موفقیت این طرح و استقبال عامه مردم از این عروسک ها بود.
بسته بندی نسل سوم عروسک های دارا و سارا بررسی خاصیت های عروسک دارا و سارا در سه نسل: نسل اول نسل دوم نسل سوم معایب وزن زیاد عروسک، ارتفاع ۴۰ سانتی، حرکت نکردن مفاصل پاودست، استفاده از مواد نامرغوب، تولید در کارخانه درجه سه در چین، دوخت لباس در چین و دوخت لباس محلی در ایران تولید در کارخانه درجه سه در چین، دوخت لباس در چین و دوخت لباس محلی در ایران اجرای ناصحیح بازارپردازی، دسترسی محدود به عروسک های دارا و سارا و بسته بودن فروشگاه های کانون، از هم گسستگی بخش های مختلف و ناهماهنگی و هم اندیشی بخش های مالی، تولید، تجاری و طراحی محاسن اصلاح وزن، اصلاح قد، مفاصل متحرک استفاده از مواد درجه یک، طراحی باردیگر صورت و چشم و تولید در کارخانه درجه یک قرار بود دارا و سارا در کشور تولید شوند در سال ۹۲ که سال انتقال مدیریت کانون از سیدصادق رضایی به علیرضا حاجیان زاده بود، گفته می شد که برای داخلی کردن تولید اسباب بازی ایده هایی وجود دارد و در مورد دارا و سارا پنج فاز تعریف شده است که در فاز پنجم قرار بود این عروسک بطور کامل در ایران تولید شود که البته اجرائی نشد سفارش تولید عروسک های دارا و سارا به چین لغو شد! در سال بعد (۱۳۹۳) کانون اعلام نمود که سفارش تولید عروسک های دارا و سارا به چین درحال حاضر لغو شده است و برای تولید آن در کشور با چهار تولیدکننده ایرانی، مذاکره کرده ایم.
در همان سال ها به سبب تقاضای زیاد ۱۰ هزار عروسک از چین وارد شد و گویا قرار بود ۳۰ هزار دارا و سارا از چین به تهران بیایند نسل سوم عروسک دارا نسل سوم دارا و سارا در سال ۹۴ نسل سوم عروسک های دارا و سارا همزمان با آغاز به کار نخستین جشنواره و نمایشگاه ملی اسباب بازی رونمایی گردید که به لحاظ رسانه ای فعالیت خاصی برای این عروسک ها صورت نگرفت. در حالیکه عروسک های نسل سوم دارا و سارا باکیفیت بهتر و قیمت مناسب تر تولید شد، اما نتوانست جایگاه خودرا با عنایت به خاصیت های خوبی که طی ۱۸ سال کسب کرده بود، تثبیت کند و ارتقا دهد. خبرهای آخر از دارا و سارا اهدای ۵ هزار عروسک به خردسالان زلزله زده کرمانشاه در سال ۹۶ آخرین خبری بود که از عروسک های دارا و سارا باقی ماند. البته اقداماتی هم برای تولید نسل چهارم از طرف کانون پرورش فکری صورت گرفته است که در ادامه پرونده با شما در بین خواهیم گذاشت تا بدانید چرا این عروسک ها بجای آنکه در آغوش دختران خردسال جای بگیرند در دکور خانه ایرانیان نشستند. فارس را با پرونده «کانون بعد از انقلاب» در ایام آتی دنبال کنید.
چین هیچ نظارتی بر طراحی عروسک ها نداشت
البته محسن چینی فروشان مدیر عامل اسبق کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان در مصاحبه ای بیان کرد که به سبب کیفیت نامرغوب عروسک های ایرانی، ساخت این عروسک ها به چین واگذار شد. البته چین تنها مجری طرح تولید است و هیچ نظارتی بر طراحی و ساخت این عروسک ها نداشته است.
مسئولان و تولیدکنندگان قصد داشتند تا محصولی را برمبنای خاصیت های کودک ایرانی تولید کنند اما با عنایت به این که تولیدکننده این عروسک ها کشور چین بود، ظاهر و قیافه عروسک ها سنخیتی با فرهنگ ایرانی نداشت و تنها اسم عروسک های دارا و سارا منطبق با فرهنگ ایرانی بود و حتی ظاهر این عروسک ها بیشتر شبیه کارتون های چینی بود.
آیا دارا و سارا توانست خردسالان ایرانی را جذب کند؟
برخی صاحب نظران عروسک خوب را عروسکی می دانند که بتوان با آن به آسانی بازی کرد و مانند عروسک های باربی امکان تغییر ظاهر و نوع لباس عروسک وجود داشته باشد. تنوع لباس های باربی به حدی است که می توان از او از یک کارگر ساختمانی یا باغبان گرفته تا یک ملکه یا هنرپیشه ساخت و اینها همه تنها بوسیله لباس های گوناگون ساده و گوناگونی است که متناسب با حالات باربی و اتفاقات زندگی روزمره اش طراحی و عرضه شده است.
ولی لباس های فاخر و غیرقابل انعطافِ دارا و سارا مانع از بازی متنوع بچه ها با آنهاست. یکی دیگر از تفاوت های این عروسک ها قیمت آن هاست؛ که همین مسئله حتی سبب گرایش والدین به خرید عروسک های باربی برای خردسالان شان می شود. بگفته برخی کارشناسان روانشناسی بازی دارا و سارا در شکل فعلی خود بیشتر عروسک های زینتی هستند. آناتومی و ساختمان بدنی باربی ساده و در عین حال متحرک است. اما سارا و دارا توان حرکات پیچیده باربی را که در تمامی مفاصل (به جز انگشتان پا) از الگوی انسانی تبعیت می کنند، ندارند.
یکی دیگر از ضعف های طراحی عروسک های دارا و سارا وزن این عروسک ها است و طراحی و تولید بگونه ای است که بدن آنها توپر می باشد و همین مورد وزن عروسک ها را افزایش داده که ممکنست برای خردسالان خطرناک باشد.
البته بگفته مهدی باقری معاون اسبق تولید کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان تولیدات جدید دارا و سارا مشکلات فعلی این عروسک ها را که شامل گرانی قیمت، سنگینی وزن و ارتفاع نامناسب آن هاست، نخواهند داشت. هدف از تولید این عروسک ها مقابله با عروسک های باربی نیست.
عروسک های دارا و سارا زمانی تولید شد که برخی معتقد بودند ترویج عروسک های باربی در بین خردسالان و نوجوانان ایرانی نمود تهاجم فرهنگی است و خردسالان را از شناخت خاصیت های فرهنگی خودی دور می کند.
برخی از کارشناسان تربیتی و کارشناسان بازی و اسباب بازی معتقدند عروسک های دارا و سارا انطباقی با فرهنگ ایرانی ندارند و خاصیت های کودک ایرانی را نداشته و خردسالان و نوجوانان علاقه ای برای داشتن این عروسک ها ندارند.
تولید کتاب برای معرفی عروسک های دارا و سارا هم کافی نبود
در دهه هشتاد نوشتن کتاب های دارا و سارا و شخصیت بخشیدن به آنها شروع شد. مجموعه کتاب های سفرهای دارا و سارا به شهرهای مختلف ایران با هدف ایرانگردی با نگارش رامک نیک طلب در کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان به چاپ رسید. این مجموعه در پروژه هزار سال ادبیات فارسی کتابخانه کنگره آمریکا معرفی گردید.
همچنین چاپ کتاب قصه عروسک های زیبا دارا و سارا نوشته فاطمه نعمتی توسط انتشارات خلیلیان مصداق این مطلب است. قصه ی کودکانه ی این کتاب مصور مربوط به دخترکی است به نام صبا که مادرش دو عروسک دارا و سارا برایش می خرد. صبا با دو عروسک رابطه ی دوستانه ای برقرار می کند و هیچگاه آنها را از خود دور نمی سازد.
به عنوان طراح قصد مقابله با باربی را نداشتم
مجید قادری در مقطعی مدیر سرگرمی های سازنده و بازی های کامپیوتری کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان بود. وی در سال ۹۲ گفتگوی مفصلی را با یکی از رسانه های کشور انجام می دهد و در آن گفتگو به شرح مفصلی درباب عروسک های دارا و سارا می پردازد.
قادری در این مصاحبه اظهار داشت: سال ۷۴ برای نخستین بار از یک نمایشگاه بین المللی اسباب بازی بازدید کردم که خیلی در روحیه و شناخت من تأثیر عمیقی گذاشت؛ اولاً دیدم این نمایشگاه با همه عظمت و وسعتی که دارد بالاتر از ۵۰ درصد تولیداتش معطوف به عروسک است و در صنعت عروسک سازی تاکید پرشماری بر روی شخصیت های انسانی شده است. بالاترین آمار تولید یک چنین نمایشگاه بین المللی که از خاور دور تا آمریکا بهترین های دنیا تولیدات خودشان را عرضه نموده بودند، معطوف به عروسک ها بود. این مورد خیلی ذهن مرا مشغول کرد که چرا ما در ایران انقدر به عروسک بها نمی دهیم. پس از بازدید از این نمایشگاه موقعیت عروسک در ایران را ارزیابی کردم و با یک نگاه لطمه شناسانه متوجه شدم که ما در حقیقت گرفتار یک غفلت فرهنگی و تاریخی شده ایم که تنها به دوره بعد انقلاب مربوط نمی گردد، بلکه به پیش از انقلاب بر می شود.
وی در ادامه با اشاره به سبب انتخاب اسم دارا و سارا اظهار داشت: اسم دارا و سارا چند علت داشت؛ علت اولش این بود که بتوانیم این شخصیت را جا بیندازیم و به همین خاطر نیاز به یک زمینه ای در خاطرات نوستالوژیک پدر و مادرها داشتیم. تمام پدران و مادرانی که هم نسل من بودند اصلاً خواندن و نوشتن را با دارا و سارا شروع کردند و وقتی این اسم را گفتیم، برای هیچ کس ناآشنا نبود. شما می دانید به جهت اینکه یک برندی در دنیا به وجود آید، نیاز به سرمایه گذاری و تبلیغات دارد و در حقیقت من اهتمام کردم از این ظرفیتی که در جامعه ما وجود داشت، استفاده کنم. نکته دیگر این بود که دارا و سارا اسامی بسیار بامحتوا و کهنی در فرهنگ ما ایرانی هاست، از نظر آوایی هم همسان هستند؛ به همین خاطر به یاد می مانند و راحت ادا می شوند، تحت تأثیر گویش های مختلف قرار نمی گیرد و در شناختی که ما به دست آوردیم، در خارج از کشور این اسامی خیلی سریع جا افتاد و این زمینه ها موجب شد که پیشنهاد این اسم برای عروسک ها پذیرفته شود و در کانون این پروژه با نام دارا و سارا جلو رفت.
قادری در ادامه گفتگو ضمن اشاره به دلیلهای گران بودن قیمت عروسک های دارا و سارا اظهار داشت: در بحث های تجاری و اقتصادی این پروژه، نقشی نداشتم، اما به عنوان یک رأی و اظهارنظر آن زمان هم رأی با شما بودم و روز اول گفتم که پروژه دارا و سارا اولاً امری است فرهنگی و بعد از آن اقتصادی؛ به همین خاطر ما باید در عرصه فرهنگ جایگاه خودمان را باز نماییم و بایستی زیر ده هزار تومان در اختیار مصرف کننده قرار بگیرد؛ یک چیزی حدود ۵ یا ۶ هزار تومان مدنظرم بود و معتقد بودم این عروسک ها می توانند با عنایت به استقبال عمومی ای که شده در تجدید تولید، هزینه های اولیه را برگردانند و بعداً به سودآوری هم برسند. کمااینکه بعدها کانون با فروش برند دارا و سارا به یک درآمد و سودآوری رسید، ولی از دید خود صرف نظر نکرد و در نرخها تجدیدنظری نداشت.
همچنین وی در مصاحبه اش عنوان نمود که به عنوان طراح عروسک دارا و سارا قصد مقابله با باربی را نداشتم. دارا و سارا برای یک نیاز بدیهی دختربچه ها و پسربچه های ایرانی طراحی شده اند و منفک از ورود هر عروسک بیگانه ای مثل باربی و عروسک های دیگر بود.
چرا دارا و سارا به بن بست رسید؟
پس از انتقادهای بسیار از عروسک های دارا و سارا در همان سال ۹۲ نشستی با عنوان «دلایل بن بست تولید دارا و سارا در ایران» برگزار گردید. در این جلسه مجید قادری به عنوان صاحب ایده عروسک دارا و سارا در این جلسه مفصل به مشکلات این حوزه پرداخت.
وی اضافه کرد: علت پرفروش بودن عروسک باربی را مورد بررسی قرار دادیم، به جهت اینکه بتوانیم عروسک های «دارا و سارا» را در کشور تولید نماییم به عروسک ساز نیازمند بودیم بدین منظور از کمک های «فرزانه بابایی» بهره مند شدیم، یعنی اگر این فرد نبود هیچگاه به تجربه عروسک سازی در ایران نائل نمی شدیم. عروسک باربی در حقیقت عروسکی است که نماد زن و فرهنگ آمریکایی است نه غربی، چونکه خود غربی ها و حتی انگلیسی ها که جزو هم پیمانان رسمی حوزه سیاست و فرهنگ با آمریکا است در مقابل عروسک «باربی»، عروسکی به نام «سندی» تولید کرد یعنی «باربی» بلوند و دارای چشم آبی و «سندی» دارای مویی مشکی و چشمی قهوه ای بود، در نهایت عروسک «سندی» در رقابت با «باربی» شکست خورد و نتوانست در مقابل باربی مقاومت کند بدین منظور حذف شد.
این کارشناس حوزه اسباب بازی اظهار داشت: خیلی دنبال عروسک «سندی» گشتم که یک نمونه از آنرا در کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان نگهداری کنم اما حتی یک دانه از آن نیز در کشور ما یافت نشد که این نشان از حذف این عروسک در رقابت با عروسک باربی بود، اما باید اظهار داشت که این عروسک از شکل ظاهر و آناتومی همانند عروسک های انسانی نیمه رئالی بود که بالاتر از گروه سنی مخاطب هستند.
وی افزود: متأسفانه تعدادی از خبرنگاران با عنایت به این که بنده آنها را توجیه می کردم که بحث، بحث عروسک باربی نیست چونکه این عروسک بصورت بدل با عناوین مختلف در سراسر جهان ساخته شده است حتی تعدادی از آنها نیز از نازل ترین مواد اولیه و حتی مواد زائد درست شده اند. درنهایت خبرنگاران از من سوال می پرسیدند که چرا عروسک دارا و سارا گران است ولی عروسک «باربی» ارزان است؟ اما باید اظهار داشت که باربی در آن زمان نیز با بالاتر از ۱۵ هزار تومان فروخته می شد در صورتیکه عروسک «دارا و سارا» هر کدامشان با قیمت ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان فروخته می شد.
قادری اظهار داشت: تولید عروسک های دارا و سارا به بن بست اجرائی رسید آن هم در حالی که دربان کانون از بنده سوال می کرد عروسک دارا و سارا چی شد؟ تا دفتر مقام معظم رهبری که از مدیرعامل کانون درباره ی تولید این عروسک سؤال هایی می پرسیدند. ما به لحاظ فنی و اجرائی به بن بست رسیده ایم، این در حالی بود که تمام دنیا داشتند اخبار دارا و سارا را دست به دست می چرخاندند.
وی اضافه کرد: در آن سال ها تازه اینترنت داشت راه می افتاد و به صورتی یک فرهنگ جاری می شد که ما در کانون نسبت به مراکز دیگر زودتر به این تکنولوژی دست یافتیم، بدین منظور، پیام ها و ایمیل های مختلفی به ما می رسید که تعدادی از آنها ایرانی و مسلمانان خارج از کشور بودند که تقاضای عروسک های دارا و سارا داشتند و برای ما نیز بسیار عجیب بود، بگونه ای که بیشتر ایرانیان خارج از کشور عروسک های دارا و سارا را می شناختند، در حالیکه در کشور کسی عروسک دارا و سارا را به این شکل نمی شناخت؛ یعنی نخستین خبر این عروسک ها بصورت مستقیم از خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران منتشر شد که اسباب شرمندگی رسانه ای آن زمان بود.
این کارشناس حوزه اسباب بازی اظهار داشت: مقام معظم رهبری فرموده اند که علت شکست عروسک های «دارا و سارا» به سبب نبود پیوست فرهنگی بوده است، اما بنده باید بگویم در آن زمان اینطور نبود، یعنی زمانی که بنده با مقام معظم رهبری یک جلسه خصوصی داشتم گفتم که عروسک «دارا و سارا» به سبب عدم پیوست فرهنگی شکست نخورد، بلکه این عروسک به سبب سوءمدیریت شکست خورد، چونکه ما در همان دوران که حدود ۱۰، ۱۵ سال پیش است، پیوست فرهنگی آنرا نوشته بودیم و ۱۲ جلد از کتاب آنرا منتشر کردیم و حتی شبکه دوم نیز سریال آنرا ساخت و لوازم التحریر آن نیز تولید شد، اما به سبب این که سوءمدیریت در پروژه «دارا و سارا» انجام شد، در این پروژه شکست خوردیم.
رونمایی از نسل سوم در مرداد سال ۹۴
در مرداد ۱۳۹۴ از نسل سوم عروسک های دارا و سارا رونمایی گردید. در ساخت این عروسک های جدید، تغییراتی صورت گرفته که حرکت مفاصل آرنج و زانو، از مهم ترین تفاوت های نسل جدید با عروسک های پیشین است. همین طور در ساخت این سری، از بهترین مواد اروپایی استفاده شد و حتی در شکل و جنس چشم عروسک نیز تغییرهایی بوجود آمده است.
چرا عروسک های دارا و سارا گران عرضه شد؟
فرزانه بابایی طراح عروسک های دارا و سارا در سال ۹۷ در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد که این سوال را باید از مسئولان و مدیران وقت پرسید که چرا عروسک های «دارا و سارا» گران عرضه شد! به عقیده من عروسک ها گران تولید نشد بلکه گران ارائه شد. این سیاست های مدیران آن دوران بود که چنین تفکری را پیاده کردند تا عروسک های دارا و سارا گران به مخاطبان ارائه شود. من فقط مدل ساز و طراح بودم، کسی که این عروسک ها را تولید کرد باید به مدیران درباره ی سنگین بودن عروسک ها گوشزد می کرد عروسکی که آرماتور درونش دارد و گوشتی تولید می شود قاعدتاً سنگین است و حتی حرکت و انعطاف خاصی هم ندارد.
وی افزود: در عروسک های سری سوم دارا و سارا جنس خوب طلب کردیم، تمام اجزا عروسک کیفیت خوبی دارند پوست، مو، رنگ آن جنسش خوب است و بویی ندارد، تولیدکننده همان قیمتی که تولید کرد عروسک را به مخاطبان ارائه کرد. کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان عروسک های سری سوم را با قیمت مناسب ۳۲ هزارتومان به فروش رساند و عروسک های دارا و سارا از آن بحث رویاگونه که شما گفتید بسیاری از خردسالان دهه هفتاد رؤیای عروسک ها را داشتند، بیرون آمد. هرچند همین عروسک های نسل سوم را هم بسیاری از خانواده ها نتوانستند خریداری کنند.
بابایی اظهار داشت: حتی وزیر آموزش و پرورش هم به این مورد اشاره نمود و می اظهار داشت که عروسک های دارا و سارا شکست خورده و خردسالان این عروسک ها را دوست نداشتند. من به آقای بطحائی گفتم: اگر شما می گوئید شکست خورده و خردسالان دارا و سارا را دوست نداشتند پس چرا ما برای فروش حتی یک نمونه هم نداریم؟ او هم گفت مقرر است جلسه ای بگذاریم و صحبت نماییم من هم منتظرم که جلسه ای گذاشته شود. این را هم بگویم، تبلیغات دروغین شد که عروسک های دارا و سارا شکست خورد و این شایعه همه جا پخش گردید. هم اکنون بسیاری از مخاطبان و مشتریان بدنبال دارا و سارا هستند اما محصولات تمام شده و برای عرضه چیزی نداریم.
این طراح اظهار داشت: خیلی ها می گفتند که عروسک های دارا و سارا شکست خورده است درحالیکه که نسل سوم عروسک های دارا و سارا طراحی و ارائه شد و هم اکنون یک نمونه برای فروش باقی نمانده است، اگر شکست خورد پس چرا یک عدد از این عروسک نمانده است؟ مسئله مهم دیگر اینکه این عروسک ها در تقابل با عروسک های باربی ساخته نشد ما در دنیا هزاران عروسک می بینیم که طراحی و ساخته می شوند یعنی همه آنها می خواهند با عروسک های باربی بجنگند؟ به عقیده من باربی یک نوع عروسک است با انواع و اقسام اهداف فرهنگی سازندگان غربی، دارا و سارا هم با اهداف فرهنگی کشورمان ساخته شده است تا خردسالان این اهداف فرهنگی ایرانی را بیاموزند و برای دیگران هم تعریف کنند تا این فرهنگ نسل به نسل به خردسالان منتقل شود. تولید و طراحی عروسک وظیفه و کار کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان نبود بلکه کاری بود که بر دوش کانون گذاشته شد و متأسفانه نیمه رها گردید. در کنار کانون باید مؤسسه ای خصوصی تأسیس شود و اگر این مورد دغدغه است ادامه پیدا کند اما به صورت دولتی بسیار مشکل است و موانع زیادی بر سر راه آن وجود دارد.
چرا تولید به بخش خصوصی واگذار نشد؟
برخی از کارشناسان بر این باور بودند که تولید عروسک دارا و سارا باید به بخش خصوصی واگذار می شد درحالی که بخش دولتی وارد میدان شد و کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان به اجرای این پروژه پرداخت.
البته فرزانه بابایی طراح عروسک های دارا و سارا در تیرماه سال ۱۴۰۱ در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: ما خیلی دوست داریم که این کار باردیگر صورت گیرد، حتی تولیدکننده داخلی هم پیدا کردیم که بدون مشکل می توانیم با آنها کار نماییم. اما بحث اصلی امروز ما بحث بودجه است. ما برای ادامه کار باید بودجه لازم را داشته باشیم. نرخها ثبات ندارند و مدام در تغییر است. برای نمونه می خواهیم به یک شرکت سفارش کار با مواد اولیه درجه یک را بدهیم که به هیچ عنوان بو ندهد، اما نرخها روز به روز تغییر می کند و همین مسئله مانع از انجام کار می شود.
وی افزود: در تولید عروسک و اسباب بازی مواد اولیه اهمیت زیادی دارد. وقتی یک اسباب بازی بوی پرتقال، شکلات یا هر بوی دیگری می دهد به این خاطر است که مواد اولیه اش مرغوب نبوده و بوی نفت می داده و تولیدکننده برای مخفی کردن بوی نفت از اسانس بهره برده است. همین بوی نفت، یا اسانس وقتی در عروسک باشد، به سبب این که کودک عروسک را بغل می کند و با آن می خوابد ممکنست به ریه کودک لطمه بزند. از این جهت کیفیت برای من بسیار مهم می باشد، از طرفی ما در یک مرکز دولتی کار می نماییم و موظف هستیم جنس درجه یک دست مردم بدهیم.
موجودی نداریم
حدود شش ماه بعد لیلا بابایی مدیر فعلی سرگرمی های سازنده و بازی های کامپیوتری در ۱۳ فروردین سال ۱۴۰۲ از عروسک های دارا و سارا به عنوان پروژه خوب یاد کرد و اظهار داشت: دارا و سارا زمانی تولید شدند که ما در کشور دانش فنی تولید این نوع عروسک را نداشتیم. به همین جهت در آن مقطع تصمیم گرفتیم عروسکی با هویت ملی معرفی نماییم و در نهایت این اتفاق مبارک در کانون پرورش فکری افتاد که تا امروز بالاتر از ۱۵۰ هزار عروسک دارا و سارا ساخته شده و به فروش رفته است.
وی افزود: ما در موجودی انبار هیچ عروسک دارا و سارایی نداریم و بسیار علاقمندیم شرایط تسهیل شود تا بتوانیم دور بعدی عروسک ها را تولید نماییم. این مورد یکی از خواسته های جدی کانون پرورش فکری است. زمانی که ۱۵۰ هزار عدد از یک عروسک که به صورت صنعتی ساخته شده و به فروش رفته است، یعنی کانون در این حوزه ریل گذاری کرده است تا نمونه های بعدی بیایند و این چرخه را تکرار کنند تا شخصیت ها و عروسک های جدید به خردسالان و نوجوانان معرفی شوند.
بابایی اظهار داشت: قراردادن دارا و سارا در مقابل یک عروسک خارجی بالاتر از آنکه به معرفی دارا و سارا کمک نماید به معرفی آن عروسک خارجی منجر گردید. واقعیت این است که این صنعت در کشورمان نوپاست. ما محصول صنعتی در این عرصه نداشتیم که با این تیراژ ساخته شده و به فروش رفته باشد. ما خودمان باید به خودمان کمک نماییم تا چنین اتفاقاتی تکرار شود. یکی از دلایلی که پروژه دارا و سارا ادامه نیافت، جو منفی رسانه ای بود که در مورد این پروژه به راه افتاد. نقدهای بی رحمانه ای که درباره ی عروسک های دارا و سارا انجام شد. جو عمومی منفی که نسبت به عروسک های دارا و سارا به وجود آمد که با یک جریان رسانه ای درست می توانست این محصول در اوج خودش با همان اهدافی که طراحی شده بود، جایگاه خودرا حفظ کند و این مسیر ادامه یابد.
البته شنیده ها حاکی از آن بود که مدیران اسبق کانون پرورش فکری ضربه اصلی را به پروژه دارا و سارا زدند و نگذاشتند نسل های بعدی این عروسک تولید شود.
اما بابایی در جواب این شنیده ها اظهار داشت: نگاه های متفاوتی به این حوزه بود؛ در سالهای ابتدایی تولید عروسک های دارا و سارا برمبنای تفاهمنامه میان کانون و صدا و سیما، تبلیغات عروسک های دارا و سارا و ملزومات جانبی آن با تعرفه های پایین انجام می شد. از دوره ای به بعد این اتفاق نیفتاد؛ برای نمونه محصولی که آنقدر برایش تبلیغ شد و جای خودرا در جامعه باز کرده بود، یک دفعه با تغییر تعرفه از تبلیغات حذف شد و این مورد ادامه تولید این عروسک ها را تحت تأثیر قرارداد. فعالیت رسانه ای در این عرصه واقعاً مهم و به شدت نیاز است و چون در قدمهای اولین هستیم، باقیات صالحات کسی است که وارد میدان شود کار ماندگار را پایه ریزی کند تا برایش خیر و برکت های بسیار نصیب شود.
بابایی در این مصاحبه که مربوط به ۱۳ فروردین سال ۱۴۰۲ بود بیان کرد که تجدید تولید عروسک های دارا و سارا از برنامه های کانون پرورش فکری است و امیدواریم این اتفاق به زودی محقق شود. عروسک های دارا و سارا برند کانون پرورش فکری در عرصه عروسک است. یعنی یک برند ایرانی قابل اتکا و اعتنا شده و حیف است که ادامه نیابد. ضمن این که در کنارش نیازمندیم شخصیت های دیگر هم طراحی و تولید نماییم.
کرونا نخستین دلیل توقف تولید عروسک های دارا و سارا
در نیمه دوم سال ۱۴۰۲ یعنی ۱۵ مهر محمدرضا کریمی صارمی معاون تولید کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان در گزارش لباس دونی به نقل از مهر اظهار داشت: کرونا نخستین دلیل توقف تولید عروسک های دارا و سارا بود اما مهم ترین دلیل آن نوسانات اقتصادی دلار بود؛ چونکه تامین مواد خام این عروسک ها بسیار هزینه بر بود و باید به مرحله ای می رسیدیم تا آن چه که تولید می نماییم، از نظر اقتصادی برای همه خانواده ها قابل دسترس باشد.
البته کریمی صارمی در ادامه افزود که به زودی نسل جدید عروسک های دارا و سارا در خط تولید قرار می گیرد؛ ابعاد این عروسک ها کوچک تر می شود. مفاصل عروسک های نسل جدید انعطاف پذیرتر و بومی تر است. ما قبل از ورود به تولید نسل جدید عروسک ها، نیازسنجی را از مخاطبان داشتیم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که مخاطبان مان دوست دارند که مفاصل عروسک های نسل جدید خیلی حرکت نماید و حتی صدا داشته باشد. به هر حال تحقق همه این نیازهای مخاطبان مان نیازمند یک تکنولوژی پیچیده تری بود.
او ابراز امیدواری کرد که در نسل آینده عروسک های دارا و سارا شاهد این خواهیم بود که عروسک ها صدا داشته باشند اما درحال حاضر این عروسک ها را قدری کوچک تر و منعطف تر از نسل قبلی تولید می نماییم. نمی توان زمان دقیق را گفت به هر حال ما خودمان در ایران به تنهایی تولیدکننده نیستیم.
وی در جواب این پرسش که چرا در این سالهای اخیر مدیران کانون پرورش فکری به فکر تولید نسل های جدید عروسک های دارا و سارا نبودند، اظهار داشت: تولید عروسک بسیار گران قیمت است. اگر از کمک های دولتی بهره نبریم و بخش خصوصی را وارد میدان نماییم، نمی توانیم به تولید بپردازیم. ما باید تولیدی را داشته باشیم که هم بتواند با محصولات مشابه در بازار رقابت کند و هم آنکه برای خانواده ها صرفه اقتصادی داشته باشد و هم آنکه شاهد کیفیت مناسبی باشیم.
این معاون کانون پرورش فکری از عروسک های دارا و سارا به عنوان تجربه خوب در تولید عروسک یاد کرد و اظهار داشت: صنعت تولید عروسک، بسیار پیچیده تر از آنست که تصور می نماییم. حتی تولید عروسک مشکل تر از تولید گیم و بازی های رومیزی است. طراح نسل های جدید عروسک های دارا و سارا همچون نسل های پیشین بر عهده خانم بابایی است. انصافاً حیف شد که نتوانستیم در این سال ها شاهد تولید نسل های جدید عروسک های دارا و سارا باشیم. همچنان استقبال از این عروسک ها بسیار است و چیزی در انبار نداریم. البته در بعضی از فروشگاه ها موجود است.
در آخرین نشست خبری که با حضور حامد علامتی مدیر کانون پرورش فکری به همراه مدیرانش به بهانه هفته ملی کودک در مهرماه برگزار شده بود، عنوان شد که دارا و سارا عروسک های ایرانی، بصورت عروسک های نمایشی در آئین پایانی جشنواره هنرهای نمایشی کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان رونمایی خواهند شد.
و البته این صورت گرفت و این دو عروسک بصورت دستی و در ابعادی چندین برابر بزرگ تر از عروسک های بازی سارا و دارا ساخته شده بودند و در برنامه های سالنی، تلویزیونی، نمایش های صحنه ای و نمایش های خیابانی، تماشاخانه سیار کانون و مناسبت های مختلف از آنها استفاده شد و حتی اکنون در حال استفاده است.
این عروسک های نمایشی که در آئین پایانی نوزدهمین جشنواره هنرهای نمایشی خردسالان و نوجوانان و با حضور وزیر آموزش و پرورش دولت چهاردهم رونمایی شدند، با مواد اولیه ابری و روکش سیلیکونی و امکان فک زدن و حرکت دادن لب ها ساخته شده اند.
کانون پرورش فکری اعلام نموده تولید این عروسک های نمایشی به همراه یک پیوست فرهنگی برای عروسک هایی که سابقه ای ۲۳ ساله دارند، قسمتی از برنامه های کانون برای بازارپردازی و شخصیت پردازی برای دیگر محصولات در رابطه با خردسالان هم چون کتاب، فیلم، انیمیشن، تئاتر، اسباب بازی، نوشت افزار و…، است که به تدریج تولید و در اختیار خردسالان و نوجوانان قرار می گیرد.
تولید در قالب عروسک های نمایشی
در همین زمینه، فرهاد فلاح معاون فرهنگی کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: اکنون عروسک های دارا و سارا در قالب عروسک های نمایشی ساخته شده است و از این نوع عروسک ها تنها یک جفت داریم، یعنی این جفت عروسک ها برای فروش نیست و فقط جهت نمایش در برنامه های مناسبتی است.
وی افزود: هدف از این عروسک نمایشی جهت تعامل با خردسالان و اجرا در برنامه های صداوسیما و مناسبتی است. البته گاهی هم این عروسک ها را به روستا جهت اجرا خواهیم برد تا بتوانند با خردسالان ارتباط بگیرند. بدین سبب اکنون یک عروسک دارا و سارا جهت اجرای نمایش برنامه های مناسبتی وجود دارد و قابل فروش نیست.
عروسک های دارا و سارا زمانی تولید شد که برخی معتقد بودند ترویج عروسک های باربی در بین خردسالان و نوجوانان ایرانی نمود تهاجم فرهنگی است و خردسالان را از شناخت خاصیت های فرهنگی خودی دور می کند معاون فرهنگی کانون پرورش فکری خردسالان و نوجوانان اظهار داشت: در برنامه های آینده مان است که عروسک های مکمل به عروسک دارا و سارا اضافه شود. یعنی ما پروژه کلانی را در دست اجرا داریم که بدنبال تحقق آن هستیم. ما بدنبال تدوین یک سند جامعی در عرصه عروسک دارا و سارا هستیم تا بتوانیم اقدامات لازم را در این حوزه انجام دهیم. باید در این حوزه چرخه تولیدات محصولات مربوط به عروسک دارا و سارا ایجاد شود یعنی بدنبال تولید انیمیشن، فیلم، کتاب و دیگر محصولات در این عرصه باشیم.
فلاح اظهار داشت: زمانی که چرخه تولید محصولات مربوط به عروسک دارا و سارا ایجاد شود، کودک به هنگام مشاهده اجرای عروسک نمایشی دارا و سارا می تواند ارتباط بهتری با شخصیت دارا و سارا برقرار کند. یعنی اسباب بازی شخصیت ها، فیلم و سریال شخصیت ها، بشقاب، لوازم التحریر و دیگر محصولات مربوط به شخصیت های دارا و سارا باید همزمان با اجرای نمایش عروسک ها تولید شود. اکنون درحال پیگیری این مورد هستیم. اکنون تمرکزمان روی اجرای نمایشی عروسک دارا و سارا است تا در ادامه این پروژه را بصورت کلان پیش ببریم.
وی ضمن اشاره به تولید عروسک دارا و سارا برای فروش در ایران اظهار داشت: ساخت عروسک های دارا و سارا در ایران با محدودیت هایی همراه می باشد. مو و مواد ساخت عروسک به لحاظ استفاده از مواد شیمیایی در کشور دارای محدودیت های قانونی هستیم. اما همه این موانع درحال پیگیری است تا انشالله تولید عروسک دارا و سارا را شروع نماییم. اما اکنون تمرکزمان روی موضوع اجرای نمایشی عروسک دارا و سارا است.
تولید عروسک ملی؛ نیازمند حمایت مسئولان
به نظر می رسد برای طراحی عروسک های دارا و سارا خاصیت های کودک ایرانی، خواسته ها، نیاز و علایق او مورد توجه قرار نگرفته بود و در شخصیت دارا و سارا مظهری از ایرانی بودن و یک بچه نیکو و ساعی دیده نمی شد. مسئولانی که می خواهند یک نماد فرهنگی تولید کنند باید باورها و نیازهای این نسل را به خوبی می شناختند تا یک الگوی موفق ایرانی را تولید می کردند. مسئولان مربوطه باید به نحو شایسته از طراحان و تولیدکنندگان عروسک های دارا و سارا حمایت کنند تا این عروسک ها در سطح ملی ترویج پیدا کنند.
منبع: lebasdooni.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب