ادبیات، ترمزی برای مهار نابودی زمین
لباس دونی: اصفهان همه ما می دانیم که صیانت از محیط زیست، امری حیاتی برای ادامه زندگی است. بااین حال فرهنگ ما اغلب ما را به سمت انجام کارهایی سوق می دهد که منجر به قهر طبیعت و محیط زیست شده و روزبه روز شرایط را جهت زندگی همه مان مشکل تر می کند.
همین الان که این عبارت ها را می خوانید یکی دو گونه زیستی در خطر انقراض قرار گرفت، چشمه ای در نواحی زاگرس نشین ایران خشکید، درخت تنومند هزارساله ای در آمازون به خاک افتاد. دریاچه یخ زده ای که نروژی ها همین پارینه روی آن ورزش می کردند، آب شده و ده ها فاجعه زیستی دیگر رخ داد.
این جمله ها قسمتی از کتاب «ادبیات و دفاع از سیاره زمین» نوشته ابراهیم سلیمی کوچی، دانشیار ادبیات تطبیقی دانشگاه اصفهان است که محور یکی دیگر از سلسه نشست های فصل سخن در سال جدید با تمرکز بر کتاب های حوزه ادبیات و محیط زیست قرار گرفت و بعدازظهر چهارشنبه (۳۰ فروردین ماه) در کتاب فروشی اردیبهشت جهاد دانشگاهی واحد اصفهان انجام شد.
در ابتدای این جلسه ابراهیم سلیمی کوچی، نویسنده «کتاب ادبیات و دفاع از سیاره زمین» اظهار داشت: ایده اولیه این کتاب در کلاس های کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان شکل گرفت. به این معنا که به خاطر علاقه های شخصی و تکاپویم در زمینه اندیشه زیست محیطی، می خواستم یک درس نامه ای در اختیار دانشجویانی قرار دهم که اصرار داشتند متنی در زمینه مطالعات زیست محیطی پیش رو داشته باشند که در امتداد آشنایی با نظریه ها، کمک کننده باشد. درحقیقت دغدغه ای بود که درس نامه ای برای این مساله بصورت عملی و کاربردی آماده شود.
او اضافه کرد: جای متن هایی در عرصه مطالعات ادبی که بتوانند به این موضوع، عمیق تر و سازمان یافته تر و با رهیافت های جدیدتر و نوتر بپردازند، خالی است و می شود اندیشه ورزی کرد وبه خصوص در متدولوژی حرف های نوعی به میان آورد و همه این ها موجب شد که جدی تر به موضوع نگاه شود و با مطالعه صدها مقاله و ده ها کتاب منتشرشده از دهه ۶۰ میلادی به بعد در ایلات متحده و هم چنین در کشور اسکاندیناوی که موج خیلی عمیقی نسبت به مطالعات زیست محیطی در زمینه نظری دارند کم کم متنی شکل گرفت که امروز پیش روی شما است.
نویسنده کتاب «ادبیات و دفاع از سیاره زمین» افزود: این متن ادعایی بیش از اینکه یک مقدمه باشد، ندارد به همین خاطر اهتمام کرده متن، چابک، ساده، سازمان یافته و درعین حال با نگاه همه جانبه به موضوع نوشته شود. یکی از دغدغه های اصلی این کتاب این است که یک دعوت باشد، همانطور که در مقدمه و مؤخره آن بصورت جدی به این قضیه اشاره شده است.
به عقیده وی، متنی که پیش روی شما است در سه معقولِ هدف کمک رسانی به آن اندوخته ای است که ما می توانیم در زمینه نظری برای مطالعات ادبی زیست محیطی داشته باشیم. اول این که این متن بیش از هر چیزی یک متن نظری است، یک متنی که هدف آن جمع آوری مفاهیم و خرد نظریه های موجود در زمینه نقد و نظریه زیست محیط ادبی را بصورت خلاقانه و تألیفی و نه تجربه، گردآوری کند. نکته دوم این که این کتاب کوچک یک درس نامه تفکر انتقادی در باب محیط زیست است یعنی محیط زیست در ادبیات چه جایگاهی دارد و ادبیات در صیانت از محیط زیست می تواند چه نقشی داشته باشد و اصولاً زبانی که دست مایه اصلی متن ادبی است، چه کنش ها و کنشگری هایی در زمینه اندیشه محیط زیستی دارد حتی در زمینه عینیات محیط زیستی و سوم این که این متن یک دعوت نامه فروتنانه برای بسط نگرش های محیط زیستی در فعالیت با مطالعات فرهنگی است. به طورکلی بر هیچ کسی پوشیده نیست که هنر و ادبیات هم چنان از منابع اصلی کنشگری های اجتماعی است.
در ادامه این جلسه، سعید محسنی، داستان نویس و مدرس دانشگاه مفهوم نقد را معادل مفاهیم نظریه ادبی و مفاهیم تحلیلی ادبی در این کتاب خواند و اظهار داشت: در برخورد اولیه با کتاب «ادبیات و دفاع از سیاره زمین» با مفهوم نقد ادبی زیست محیطی ناآشنا نبودم؛ گرچه در این عرصه کتاب نخوانده بودم و آشنایی من فقط در حد خوانش چند مقاله بود و برایم جالب بود که خوشی زیر دل جهان اولی ها زده و چیزی برای پرداختن به آن ندارند و درباره ی ادبیات محیط زیست هم نظریه دادند. این کتاب مقدمه ای بسیار مبسوطی است برای پیدایش نوع نگاهی که مقرر است از نظر ادبیات بطور اخص و هنر بطور اعم معضلات و مسائل جهان امروز را برای ما واکاوی کند و مهم ترین مسئله ای که جهان به تعبیری با آن رودررو است مسائل محیط زیست است.
این نویسنده و مدرس دانشگاه در مورد نحوه شروع کتاب کتاب «ادبیات و دفاع از سیاره زمین» بیان کرد: کتاب خیلی هولناک شروع می شود و در قسمتی از پیشگفتار کتاب آمده است که «همین الآن که دارید اولین عبارت های این پیشگفتار را می خوانید یکی دو گونه زیستی در خطر انقراض قرار گرفت. چشمه ای در نواحی زاگرس نشین ایران خشکید. درخت تنومند هزارساله ای در آمازون به خاک افتاد. دریاچه یخ زده ای که نروژی ها همین پارینه رو آن ورزش می کردند، آب شده و ده ها فاجعه زیستی دیگر رخ داد.»
او سپس اضافه کرد: شروع کتاب بسیار داستانی بود و احساس کردم به وسط روایت و ماجرا پرت شدم و این از هوشمندی دکتر سلیمی و توانایی اش در قصه پردازی است که روایت را ازاینجا شروع می کند. آن بخشی که کلیت پیشگفتار را به تعبیری نمایندگی می کند. کتاب تبیین کننده این است که یک فرصت برای پرداختن به آن مفهوم آرمان شهری است که از یونان باستان توسط فلاسفه طرح موضوع می شود و بطور مشخص افلاطون آغازگر بحث است و تا امروز بسیاری کوشیده اند که به صورتی این سعادتمندی را در قالب یک زیست شهری و شهروندی پدید آورد. اخطار اولیه کتاب به ما این است که شاید دیگر فرصتی برای بیان چنین آرمان شهری برای بشر وجود ندارد و توضیح پیشگفتار که تاکید آن بر این است که بازبینی ها و بازتعریف هایی نسبت به رابطه انسان با طبیعت صورت گیرد تا حداقل جلوی فاجعه ای که کتاب به آن اشاره می کند، گرفته شود.
محسنی با تکیه بر نقش مطالعات نقد ادبی زیست محیطی بر چگونگی شکل گرفتن و ساخته و پرداخته شدن ملاحظات زیست محیطی در متن ادبی، بیان کرد: در تبیین مسئله نقد ادبی زیست محیطی، تاریخچه ماجرا گفته شده و اهمیت نقد ادبی زیست محیطی توضیح داده می شود و من به عنوان یک مخاطب با کتاب پیش می روم با این ذهنیت که ما با یک گونه و ساختار نظام مند مفاهیم ادبی سروکار داریم که مثل تمام نظریه های ادبیِ دیگر برای خود یک رسالت و چشم اندازی را تعریف می کند. خیلی از ارجاعات کتاب «ادبیات و دفاع از سیاره زمین» به محیط زیست همان ارجاعاتی است که در ذهن همه ما وجود دارد. همیشه بحث من این بوده که من لازمان و لامکان را نمی فهمم و اگر بخواهم جایی که در آن زمان وجود ندارد را بفهمم گویا دارم منکر یک امر بسیار معنادار برای حیات و زندگی می شوم و آن هم مرگ است و بشر در این خصوص به اندیشیدن یک سری تمهیدات برای کم کردن این ترس می اندیشد و این زمان در یک بستر مکانی معنادار می شود.
این داستان نویس و مدرس دانشگاه طرح یک پرسش توسط نویسنده کتاب «ادبیات و دفاع از سیاره زمین» را جذاب دانست و اضافه کرد: قسمتی از کتاب اشاره می کند به این که چه نسبتی میان شکل گیری یک اثر ادبی و جغرافیای زیستی وجود دارد که اثر در آن متولدشده است. برای من به عنوان یک نویسنده سؤال بسیار جذابی است و توجهی است به این شعار نسبتاً قدیمی ولی کماکان راهبردی که «جهانی بیندیشیم ولی بومی خلق کنیم».
او افزود: وقتی من در مقابل یک نویسنده مقرر است یک روایتی را رو خلق کنم، بطور قطع چیزی که میتواند عامل تمایز روایت من باشد یا یکی از مهم ترین های آن باشد توانایی آشنایی زدایی من در برخورد با مفاهیمی است که احیاناً برای مخاطب من تبدیل به یک امر روتین و عادی شده است، اما رسالت ادبیات سبز این است که از پرداختن حتی فقط به فاجعه، آشنایی زدایی کند.
محسنی رسالت دیگر ادبیات را چالشی در رابطه انسان با خود و جهان دانست و اضافه کرد: ادبیات از راه به چالش کشیدن رابطه آدمی با خود و جهان، تلاش می کند هویت گمشده انسان را به او بازگرداند و رابطه او را با واقعیت های پیرامون به طرز معنادارتری تنظیم کند؛ امروزه ادبیات نمی تواند این کار را بکند پس مهم ترین وظیفه من به عنوان نویسنده ای که می خواهد ادبیات خلق کند داستان گفتن است و ترس از این که من باید یک رسالت شعارگونه ای را با خود حمل کنم، در امتداد توضیح این که فاجعه زیست محیطی درحال به نابودی کشاندن بشر است. مقصر قسمتی از این فاجعه زیست محیطی ادبیات است. ادبیات و هنر به عنوان محملی برای خیال انگیزی به این که می شود با جهان چه کار دیگری کرد عملاً امکان تبدیل تخیل به واقعیت را برای بشر فراهم می آورد.
این مدرس دانشگاه، ادبیات سبز را مفهوم جدیدی دانست و اظهار داشت: ادبیات سبز ضرورتی است که گویا می خواهد جلوی ادبیات خیال انگیز را بگیرد؛ به خاطر همین کارکردهای حقیقت گویی، هویت یابی، مطالبه گری و خود ابرازی، کارکردهای اصلی ادبیات زیست محیطی را می سازند و نویسنده یک رسالت بیشتر ندارد و آن این است که با تعریف قصه از محیط زیست هم دفاع کنید. ترس از این که ادبیات سبز به یک ادبیات ایدئولوژیک تبدیل گردد، به تعبیری پشت این شکل از نظریه ادبی وجود دارد. جهان به سمت وسوی نازیبایی حرکت می کند و ادبیات می تواند دراین باره هشدار دهد ولی این رسالت را فقط نباید بر دوش نویسنده و ادبیات گذاشت.
محسنی اظهار داشت: دکتر سلیمی کوچی در کتاب «ادبیات و دفاع از سیاره زمین» درباره ی ضرورت ادبیات سبز و واقعیت زیست محیطی صحبت می کنند و من به عنوان یک نویسنده در مقابل این ضرورت مقاومت می کنم ولی در مقام شهروند بسیار جذاب است که این ضرورت جهان امروز است و همه باید بسیج شوند و با وجود این که معتقدم که نویسنده این مصیبت را به وجود آورده، اما تو هم باید وظیفه خودرا انجام دهی.
او با اشاره به اینکه فصل دوم درون مایه های امر زیست محیطی در متن ادبی است که همسو با الگوی مصرف گرایی مفرطی است که جامعه به آن مبتلا شده است، افزود: به نظر من کاپیتالیسم هم فکر نمی کرد که مقرر است تنها الگوی زیستی جهان شود و با رویکرد مصرف گرایی که اساس فلسفه کاپیتالیسم است، بخش بزرگی از آن تنوع طلبی و مصرف گرایی در زمینه های مختلف، سبب لطمه به محیط زیست می شود. با عبارتی که آقای دکتر سلیمی کوچی آنرا با فرهنگ یک بارمصرف نام گذاری کرده اند و فاجعه تولید زباله که همه در آن شریک یا شاهد آن بوده ایم و این مهم ترین جنبه نظری صحبت او است.
این دغدغه مند حوزه محیط زیست اظهار داشت: به نظر من جا داشت که آقای سلیمی کمی بیشتر روی این ماجرا مکث کنند که مصرف گرایی عملاً به خودِ ادبیات و معنا هم سرایت کرد و نتیجه این شد که ما هنوز بیرون پرتاب شدن خود از محیط زیست را لااقل به شکل عینی درک نکنیم؛ شاید این پرت شدن به لحاظ معنایی در بسیاری از حوزه ها قابل مفهوم بوده ولی در زمینه محیط زیست هنوز آبی هست؛ طبیعتی هست! این سؤال که چه کسی ارزش های جهان را تعیین می کند؟ این توهمِ مهم تر بودن یا ارزشمندتر بودن موجود انسانی در دل روایت مصرف گرا، آن چیزی که به درد من بخورد بطور قطع واجد ارزش بیشتری است که سبب می شود مسابقه فرسایشی برای تباه کردن منابع بین قدرت ها راه بیفتد که الزاماً سیاسی نیستند.
او اشاره کرد: قسمتی از کتاب «ادبیات و دفاع از سیاره زمین» درباب مقصر بودن ادبیات به مفاهیمی ارجاع می دهد که در آن خیلی از قهرمان ها وجاهت قهرمانی خودرا مدیون از بین بردن طبیعت هستند که در مقابل قهر طبیعت بایستند و آنرا مسخر خود کنند، این مسئله در فصل دوم سبب می شود که به روایت هایی که متعلق به دوران مدرنیته برسد و اشاراتی به مفاهیمی مثل ناتورالیسم و رومانتیسم شود به عنوان دو الگوی جدی ادبیات که نسبت خودرا بطور مشخصی برای قصه گویی با طبیعت تبیین می کنند. طبیعت مبنا است و قصه گفتن از طبیعت بخش لاینفک روایت آنان می شود. ناتورالیست ها اساساً با آن چیزی که امروز با عنوان ادبیات محیط زیست مطرح می شود فاصله معناداری دارد و بازنمایی طبیعت نزد ناتورالیست ها عمدتا تلقی طبیعی بودن را دارد و این که موجود انسانی در مثلث جبر وراثت، محیط و علم اسیر است و به تعبیری ادبیات سبز را از این نگاه پاک می داند.
محسنی با اشاره به شعری از گروس عبدالملکیان به عنوان نمونه ای از ادبیات زیست محیطی، اضافه کرد: کتاب «ادبیات و دفاع از سیاره زمین» در زمینه زبان و ساخت تخیل ادبی به عنوان مهم ترین بخش ادبی ماجرا روی تخیل پروری زیست محیطی اشارات جدی می کند. این کتاب با بحث زبان شناسی محیطی و مطالعات نشانه شناختی بوم گرا ادامه می دهد و به روایتی از یک قاتل بی رحم زنجیره ای در دادگاه اشاره ای می کند ؛ و بارها کلمه جانور برای توصیف این قاتل زنجیره ای استفاده می شود. دکتر سلیمی در زمینه زبان شناسی به خوبی اشاره می کند که چگونه با استفاده از ابزارهای زبانی در خیلی از اوقات، هم زهر فاجعه گرفته شده و هم این که ما چگونه بی رحمانه از عبارات محیط زیستی مثل جانور برای تخریب یکدیگر استفاده می نماییم.
این مدرس دانشگاه اضافه کرد: در جهان بینی زیست محیطی هیچ غیرخودی وجود ندارد و همه به تعبیری خودی محسوب می شویم. در بحث طبیعت نگری به مثابه جهان نگری و ادبیات سبز، پرسش از عدالت زیست محیطی را به عنوان یک سؤال مطرح می شود و در ادامه در کتاب «ادبیات و دفاع از سیاره زمین» گفته می شود که «گره زدن طبیعت به منافع انسان چنان حالت وابسته به آن داده که انگار از ابتدا طبیعت را مثل یک میز غذا چیده اند و بعد به آدمی تعارف کرده اند که تمام آنچه روی میز یافت می شود، در اختیار اوست.»
در ادامه این جلسه نیز محمد کوشافر، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاداسلامی واحد اصفهان کتاب «ادبیات و دفاع از سیاره زمین» با اشاره به اینکه با عشق نوشته شده و اثرگذار می باشد، اظهار داشت: وقتی آغاز به خواندن کتاب کردم به قدری پیشگفتار آن تأثیرگذار بود که خیال پردازی اش من را به این واقعیت برد که من اصفهان هستم و همین الآن خاک اصفهان درحال پایین رفتن است، همشهری هایی داریم که نگران شکاف های روی دیوار خانه شان هستند، میدان نقش جهان و دیگر ابنیه درخطرند، متصدی یک روز دریچه سد را باز می کند، یک شب می بندد و بعد هم می گوید تقصیر طبیعت است. باران نمی آید، گاوخونی خشک است، خشکی اش سلامت بسیاری را تهدید می کند.
وی افزود: از غم انگیزترین صحنه هایی که در چند سال اخیر دیدم، چه بگویم؟! میلیونها آبزی و پرنده و گیاه، قربانی بستر خشک زاینده رودبگویم یا اسب هایی که در گرمای تابستان درشکه های گردشگری را می کِشد و افتاد. از درختان تنومند و لرزان اصفهان یا از هوای آلوده که مردم را مریض می کند و می گویند قسمت بوده است؛ اما یکی از غم انگیزترین صحنه ها، کودکانی بودند در حاشیه زاینده رود که برای تفریح آمده بودند، بادی آمد و گردوخاک به هوا رفت، تنفس می کردند، هنوز شادبودند هم خودشان هم پدر مادرشان. نمی دانستند غم انگیزتر ازآنچه در اثر خشکی زاینده رود رخ خواهد داد، سرنوشت خود ما است؛ نمی دانیم در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد.
این مدرس دانشگاه و فعال محیط زیست بیان کرد: من نویسنده و اهل ادبیات نیستم ولی آن قدر این متن اثرگذار بود که من لحظه ای خودم را در اصفهان تصور کردم؛ خانه هایی که در معرض تخریب هستند، مدام نتایج آلودگی و تخریب محیط زیست وجود دارد، خانه هایی که ۵ یا ۶ سال بیش از عمر آنها نگذشته ولی شکاف هایی دارند که شاید داخل آنها دست وارد می شود. زاینده رود که بسیار برای ما حائز اهمیت می باشد و بعضی ها آنرا فقط به عنوان تفریح می دانند که اشکالی ندارد و در جای خودش درست است. وقتی که زاینده رود خشک است و آب ندارد، گردوخاکی که به هوا می رود؛ آلاینده است و آلاینده های دیگری به همراه دارد و به جایی رسیده و پیامدهایی دارد که ما هنوز از آن بی خبریم.
کوشافر با اشاره به اینکه یکی از دلایلی که سبب شده مشکلات محیط زیست به وجود بیایداقتصاد است، اشاره کرد: ترجیح می دهیم که محیط زیست و منابع طبیعی مان را به مزیت تبدیل نماییم و در مزیت اقتصادی، آب به پول و کالا و سیمان و فولاد تبدیل می شود! این ها تولیداتی است که از آب به همراه درآمدهای کوتاه مدت داریم. یکجا مزیت اجتماعی دارد و از آب استفاده می نماییم و می گوییم توسعه دادیم که البته رشد است. این ها موجب می شود که بری محیط زیست مزیت هایی ایجاد شود. گاهی مزیت های سیاسی هم به وجود می آید، برای مثال نزدیک انتخابات محیط زیست و زاینده رود تبدیل به یکی از شعارهای تبلیغاتی می شود و در مرکز توجه قرار می گیرد و پس از آن عمدتا در راه قبلی خود قرار می گیرد. همه این ها دلیلهای است که مشکلات زیست محیطی را به وجود می آورد.
این مدرس دانشگاه و فعال محیط زیست افزود: تجربه نشان داده که هرچه سالهای متمادی می گذرد رفته رفته مشکلات زیست محیطی هم بیشتر می شود؛ علت این به نتیجه نرسیدن، تمرکز بیش ازحد بر روی مهندسی محیط زیست است و در پیشگفتار کتاب «ادبیات و دفاع از سیاره زمین» نیز به آن اشاره شده است. مهندسی محیط زیست گرچه کارآمد است ولی بدون توجه به علوم انسانی قادر به حل مشکلات زیست محیطی نیست. ادبیات سبز اهمیت فراوانی دارد، الزاماً وقتی که از ادبیات صحبت می نماییم منظورمان کتاب نیست و یکجاهایی اثر مهم می باشد. کتاب خود یک اثر است. ممکنست اثر یک خط یا یک رفتار باشد ولی اثر باقی می ماند. ادبیات، هم می تواند اثر باشد و هم می تواند منجر به اثر شود و همه ما می توانیم از آن استفاده نماییم. یک جایی باید درک نماییم که نوشتن و گفتن فقط تفریح نیست که یکی از نتایج کتاب است. یک زمانی ما دانش و آگاهی داریم ولی باور نداریم چون در رفتارمان نمود ندارد. باید ادبیات را جدی گرفت و دانش و آگاهی را به باور تبدیل کرد.
او درباب بی توجهی طرفداران محیط زیست به واژه ها اضافه کرد: محیط زیست ریشه های اخلاقی دارد و به خاطر محیط زیست حق نداریم اخلاق را از بین ببریم. انتظار دیگری که از ادبیات داریم، بهبود گفتمان زیست محیطی حتی برای طرفداران محیط زیست است.
کوشافر سپس به چند نکته از کتاب «ادبیات و دفاع از سیاره زمین» اشاره نمود و اظهار داشت: یک مورد آن واقع گرایی است و صحبت های مبتنی بر دانش و آگاهی که مشخصاً در این کتاب ذکرشده است. اگر مقرر است از محیط زیست دفاع نماییم حتما باید برگرفته از دانش باشد، یکی از ضرباتی که محیط زیست خورده و یکی از مواردی که به تخریب محیط زیست در دهه های اخیر کمک کرده دفاع از محیط زیست بدون پشتوانه دانشی است.
وی ادامه داد: مورد بعدی این است که در این کتاب بارها از کلمه طبیعت استفاده شد. وقتی خواننده کتاب را می خواند باید تفکیکی بین محیط زیست و طبیعت قائل شود. یک تعریف عام این است که طبیعت، آن مخلوقات زنده و غیرزنده ای هستند که ساخته دست بشر نیستند و در اثر فرآیندهای طبیعی به وجود آمده اند مثل جنگل و کوه و خاک. گاهی که صحبت از محیط زیست به میان می آید این شبهه ایجاد می شود که محیط زیست به مفهوم جنگل و کوه است. می توان گفت طبیعت قسمتی از محیط زیست است. محیط زیست همه چیز است که شامل زنده غیرزنده و ساخته دست بشر است. یکی از اقداماتی که در ادبیات باید صورت گیرد این است که محیط زیست را از تفنن و تفریح و از خوشی خارج نماییم و تلاقی آن با ادبیات سبز در این نقطه قرار گیرد.
در ادامه نیز سعید محسنی اظهار داشت: در جایی که کتاب «ادبیات و دفاع از سیاره زمین» به مبحث آموزش ارجاع می دهد یکی از کارکردهای ادبیات همیشه آموزش بوده است و جا دارد که دوستان دیگر به این بخش کتاب توجه ویژه ای داشته باشند.
او سپس قسمتی از کتاب را قرائت کرد: «ادبیات نمی تواند با فجایعی که امروز در جهان با آنها رودررو هستیم، نسبت به مفاهیم زیست محیطی بی تفاوت باشد. روشن فکری و مبارزه ادبی مقابل نابسامانی ها و انتقاد از ناکارآمدی ها تا به امروز نتایج عمیق و ماندگاری داشته، نباید از یاد برد که خیلی از انقلاب های قرن بیستم انقلاب های کتابی بوده؛ بااینکه امروز رسانه های ما گروه وسیع تری از مخاطبان را در اختیار گرفته اند، نمی توان اظهار داشت که این امر از ارزش و نفوذ ادبیات مکتوب کم کرده است.»
این داستان نویس و مدرس دانشگاه تاکید کرد: اگر ما مسئله محیط زیست را درونی نکنیم به شعار تبدیل می شود و دیگر ارزش ادبی هم ندارد. از همه دعوت می کنم که درباره ی این مسئله عمیقاً بیندیشیم، درونی کردن و سپس تجلی ناخودآگاه آن در اثر هنریِ ما شاید بتواند اندکی سرعت و شتاب نابودی کره زمین را کمتر کرده و ادبیات می تواند ترمزی برای دفاع از تنها سیاره قابل حیات موجود در کائنات باشد.
منبع: lebasdooni.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب