در نشست یكشنبه های انسان شناسی فرهنگ مطرح شد؛
رابطه تخریب های زیست محیطی با صدمه های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی
به گزارش لباس دونی كارشناسان دو حوزه جامعه شناسی و محیط زیست معتقدند تخریب های زیست محیطی محدود به این حوزه نخواهد ماند و به صدمه های اجتماعی، سیاسی و اقتصاد منجر می شود.
پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات عصر یكشنبه (هشتم دی) میزبان صد و هفتاد و هفتمین نشست انسان شناسی و فرهنگ بود. در ابتدای این نشست فیلم مستند كارون اثر محمد احسانی به نمایش درآمد. این مستند ضمن آنكه پیشینه‌ی تمدنی و فرهنگی رودخانه تاریخی كارون را بررسی می كند به بررسی مشكلات زیست محیطی آن می پردازد. این فیلم كه با پژوهشی مهم درباره مشكلات زیست محیطی مسیر گذار رود كارون و بخصوص خوزستان همراه می باشد، نگاهی زیبا و شاعرانه به رابطه فرهنگی عمیق مردم این منطقه و رودخانه دارد، به خوبی با تماشاگران رابطه برقرار می كند و بحران زیست محیطی را نشان داده است. فیلم كارون تابحال برنده جوایز گوناگونی از جشنواره های داخلی و خارجی شده است.
هورالعظیم؛ قصه نابودی نخل ها و شوری آب ها
پس از نمایش فیلم، محمد درویش، كنشگر و پژوهشگر محیط زیست، روزنامه نگار و كویرشناس، ضمن توضیح نكاتی در ارتباط با مستند كارون، اظهار داشت: كارون پرآب ترین، مهمترین و مشهورترین رودخانه ایران است. تنها رودخانه ای كه در آن كشتیرانی می شده؛ اما متاسفانه تا پیش از این فیلم، كار چندانی به صورت تصویری بر این رودخانه و مسائل آن انجام نشده است. در صورتی كه سینما می تواند بر رفتارهای مردم و تصمیم های مسؤلان در زمینه محیط زیست بسیار تأثیرگذار باشد؛ اما رودخانه ای كه یازده برابر زاینده رود آوردِ آب دارد، امروز به چنین ضعیت سختی گرفتار شده است.
باید توجه داشت و از آغاز فیلم هم مشاهده می نماییم چه رابطه فرهنگی محلی عمیقی میان مردم بومی با این رودخانه وجود دارد و چگونه كارگردان با تمثیلی كه در چارچوب یك مراسم ازدواج در آغاز مسیر رودخانه تصویر می كند در طول مسیر و همانطور كه رودخانه به آخر می رسد، نشان داده است سبك زندگی هم تغییر یافته و زیر و رو شدن سرنوشت رودخانه با تغییر سرنوشت آن زوج همراه است؛ به صورتی كه زوج زندگی شان تغییر یافته و در پایان فیلم با نوحه خوانی موسیقی دان به انتهای رودخانه هم می رسد. می بینیم چطور در هورالعظیم صدها هزار نخل نابود شده و آب ها شور و بی حاصل شده و آبزیان بی شماری از میان رفته اند.
وی اضافه كرد: طنز تلخی هم در فیلم هست كه نشان داده است مسئول كارخانه نیشكر از بالاترین فناوری های تصفیه آب صحبت می كند اما بلافاصله وضعیت آلوده و هولناك آب را می بینیم. او می گوید كه سه هزار اشتغال بوجود آورده اند اما نمی گوید صدها هزار اشتغال هم از بین رفته است. زاد و ولد به شدت كاهش یافته و مهاجرت از خوزستان به مناطق دیگر افزایش یافته است. بنابر آمار، ده هزار معلم استان را ترك كرده اند و ده هزار نفر دیگر هم متقاضی ترك استان هستند. یعنی استانی كه قاعدتا باید بهترین وضعیت را می داشت، امروز سخت ترین شرایط را چه در كشاورزی و چه در صنایع دیگر و انرژی دارد و برغم منطقه آزاد اروند رود و امكانات زیادی كه در آن برای مردم وجود دارد، می بینیم كه ۹۵ درصد مردم تمایل به مهاجرت از آنرا دارند.
درویش خاطرنشان كرد: در این میان بیشترین ضربه به هورالعظیم وارد شده است. البته آسیب خوردن این پهنه هورالعظیم از دوران نظام گذشته در عراق شروع شده بود، ولی ما با ایجاد پنج حوضچه به آن زیان رسانده ایم و این كار با هدف كاهش بهای تولید نفت انجام شده ولی قرار بود در برابرش كمك های زیست محیطی انجام بگیرد كه كاری نشده است. هورالعظیم هم نقش مهمی برای كاهش حرارت هوا داشته و در افزایش آبزیان و اقتصاد ناشی از آن. افزون بر این، نابخردی های مدیریتی سبب بالا گرفتن احساسات قوم گرایانه ضد مركز هم شده است.
بحران های محیط زیستی بالاترین خطر برای مردم را دارند
این فعال محیط زیست تصریح كرد: جای آن دارد كه از اسكندر فیروز یاد نماییم كه نقش بزرگی در ثبت تالاب های ایران ایفا كرد اما حتی او هم در زمان رژیم گذشته درباره هورالعظیم سكوت كرد. از دوران قبل از انقلاب درباره این منطقه حساسیت وجود داشته است و بنابراین حتی در آن دوران منطقه هورالعظیم ثبت جهانی نشد و همین عاملی شده كه هورالعظیم تخریب شود و هنوز كاری برای پیشگیری از تخریب آن نكرده ایم. همه سازمان های دولتی از محیط زیست تا وزارت نیرو، فرمانداری و غیره در ایجاد این امر كمابیش مسئولیت دارند. این وضعیت به آلودگی هوا هم دامن زده است كمااینكه همین روز گذشته در كل خوزستان عدد شاخص آلودگی هوا فقط در سه شهر زیر ۱۰۰ بود و در اهواز به ۴۰۰ رسیده بود. هم اكنون هم اراده ای برای پیشگیری از این وضعیت نمی بینیم.
اما آنچه در فیلم كارون می بینیم تنها بخشی كوچك از بلا و مصیبت بزرگی است كه بر سر محیط زیست ایران می آید. در این حالت بی تفاوتی بزرگی بین مسؤلان و مردم وجود دارد. از مصائب زیست محیطی نشت زمین است كه می خواهم بر آن تاكید كنم؛ چونكه یكی از فاجعه بارترین مشكلات زیست محیطی است كه امروز در جهان حتی اگر به میزان چند میلی متر برسد، خطرناك اعلام می شود این درحالی است كه امروز در جنوب غربی تهران شاهد نشست ۳۵ یا ۳۶ سانتی متری در سال هستیم. این فاجعه برای ترمیم به ۵۰ تا ۷۰ هزار سال زمان نیاز دارد. بحران های زیست محیطی بالاترین خطر را برای مردم دارند اما با بالاترین میزان بی تفاوتی یا با سكوتی تعمدی در این حوزه روبرو می باشیم. بحران خاك در سرزمین ما حتی از بحران آب جدی تر است. در ایران فرسایش خاك ۸ برابر جهان است.
درویش اظهار داشت: در زمینه بحران آب، مثال ارومیه گویاست، افزایش قابل توجه میزان زمین های كشاورزی و افزایش شدید تعداد سدها عملا دریاچه ارومیه را به طرف خشك شدن برد و بحران بزرگی را ایجاد كرد. با خشك شدن منابع زیرزمینی دریاچه ها و ذخایر آبی به مراتب بزرگتر از دریاچه های روی زمین، از بین می روند. تمام این موارد عموما به محیط زیست محدود نشده و همگی به صدمه های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی منجر خواهد شد. تخریب محیط زیست هر چه بیشتر سبب می شود بسیاری مردم دیگر چیزی برای از دست دادن نداشته باشند و این امر خطرناك می باشد و شرایط بحرانی سیاسی - اجتماعی را به وجود می آورد. مهاجرت كشاورزان به شهرها در همه كشورهای منطقه، سرچشمه تنش ها و مشكلات زیادی است. برای مثال در خاورمیانه و كشورهای عراق و سوریه همین كشاورزان فقیر بودند كه به تروریست های داعشی تبدیل شدند.
وی اضافه كرد: ازاین رو این (محیط زیست) حوزه ای است كه ما بخصوص در دانشگاه ها و میان روشنفكرانمان باید بسیار به آن توجه گردد باشد اما متاسفانه حتی در دانشگاه های ما درباره این مسائل كمتر به این روابط و پیوندهای صدمه شناسی میان محیط زیست و سایر مشكلات توجه كرده اند؛ متاسفانه این بی تفاوتی را نه فقط از سوی مردم بلكه از جانب مسؤلان و حتی مسؤلان محیط زیست می بینیم كه برای نمونه كاهش و از میان رفتن گونه های جانوری را بی اهمیت در نظر می گیرند در صورتی كه اینها شاخص نابودی محیط زیست است و این خود منجر به از میان رفتن منابع مالی ما می شود كه برای معالجه و درمان بیماری های ناشی از تخریب محیط زیست باید ده ها و بلكه صدها برابر هزینه نماییم.
روشنفكران و دانشگاهیان با بی مسئولیتی هیزم بیار آتش تخریب محیط زیست هستند
درویش در پایان تصریح كرد: روشنفكران و دانشگاهیان ما با ناآگاهی، بی مسئولیتی و نداشتن مدیریت در شناخت، هیزم بیار آتشی هستند كه تخریب محیط زیست را همراه دارد. این بی مدیریتی و بی مسئولیتی را ما به صورت مثال در حمایت خیلی از آنها از پرونده های انتقال آب از یك منطقه به منطقه ای دیگر می بینیم. دانشمندان و مهندسانی كه از طرح های عمرانی و ساخت و سازی پشتیبانی می كنند كه بدون توجه به نتایج زیست محیطی و صرفا در بالابردن ساخت های مادی تصور می كنند كه پیشرفت كرده اند. اما این پیشرفت نیست و بنابراین هم ما در ایران با این موج تمایل به مهاجرت روبرو می باشیم. در حالیكه به جای فكر كردن به مهاجرت باید به فكر ساختن و آبادانی این كشور باشیم. نیاز داریم كه به تعلق به این پهنه فكر نماییم و به بهتر كردن آن بیندیشیم، ولو آنكه كارهای كوچكی انجام دهیم.
در بسیاری موارد امروز در كشور ما با ابتكارهای مدنی كوچك ولی موثری سروكار داریم و این اراده مثبت وجود دارد. كسانی كه ابتكاراتی در بازیافت، كشت و زراعت، استفاده از فناوری های سنتی مبارزه با شكار و حفاظت از جانوران دارند. ازاین رو در نتیجه گیری صحبت هایم می خواهم بگویم امید باید مهم ترین هدف ما باشد و بدانیم در هر شرایطی جای امید هست. چاره ما شاید بازگشت به ریشه ها باشد: ما از غرب عقب نیستیم، بلكه شاید از گذشته و فرزانگی نیاكان خودمان در مدیریت سرزمین عقب افتاده ایم.
پس از سخنرانی درویش، حاضران سوالات خویش را از احسانی، درویش و ناصر فكوهی استاد دانشگاه و رئیس موسسه انسان شناسی و فرهنگ پرسیدند. نشست های انشان شناسی و فرهنگ یكشنبه های هر هفته (ساعت ۱۶ تا ۱۹) در محل پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار می گردد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب