از چایینه خوانی تا لال پله
آیین های عاشورایی كه متعلق به زنان هستند
به گزارش لباس دونی زنان رهروی خط عاشورا خود به پاخاسته اند و در طول تاریخ مراسم و آیین هایی را شكل داده اند كه به سوگ شهدای عاشورا بنشینند. مراسمی چون هوی هوی، چایینه خوانی، سوم امام، لال پله و چهل منبر فقط چند نمونه از آیین هایی هستند كه زنان اجراگر آنها هستند.
به گزارش لباس دونی به نقل از ایسنا، روزنامه اعتماد نوشت: «صحرای كربلا عرصه ظهور زنانی از تاریخ است كه حقیقت عاشورا را به جان دریافتند، درس آزادی گرفتند و درس آزادگی دادند و كردار و انتخاب شان چراغ راه زنان تاریخ شد. از همین رو زنان رهروی خط عاشورا خود به پا خاسته اند و در طول تاریخ مراسم و آیین هایی را شكل داده اند كه به سوگ شهدای عاشورا بنشینند. مراسمی چون هوی هوی، چایینه خوانی، سوم امام، لال پله و چهل منبر فقط چند نمونه از آیین هایی هستند كه زنان اجراگر آنها هستند. بعضی از آیین ها را كه زنان ایرانی در نقاط مختلف كشور برگزار می كنند، مرور می نماییم.
كهگیلویه و بویراحمد؛ هوی هوی
بانوان كهگیلویه و بویراحمد در منطقه زیلایی كه حدود ۲۰۰ متر با یاسوج فاصله دارد، علاوه بر همراهی مردان در تهیه غذای نذری و عزاداری محرم، مراسم خاصی به نام «هوی هوی» برگزار می كنند. در این مراسم زنان لباس هایی به رنگ سبز و آبی می پوشند و در یك دایره حلقه می زنند. زن مسنی كه «سرخوان» نام دارد در وسط دایره قرار می گیرد و نوحه های پرسوز و گدازی می خواند. زنان زیلایی همراه با سرخوان شیون سر می دهند و در حركتی هماهنگ گوشه های چارقد سیاه خودرا به روی شانه های شان فرود می آورند. پس از اجرای مراسم «هوی هوی»، زنان روستا مشغول تهیه غذای نذری می شوند تا پس از بازگشت عزاداران از گلزار شهدای روستا، از آنها با غذای نذری پذیرایی كنند.
ایلام؛ چایینه خوانی
«چایینه» رسم زنان ایلامی است كه در ایام مختلف ماه محرم انجام می شود. همچون این چایینه ها می توان به چایینه حضرت قاسم(ع) در روز هفتم محرم، چایینه حضرت عباس(ع) در روز هشتم، چایینه امام حسین (ع) روز دهم و چایینه روز اربعین حسینی اشاره نمود. یكی از حزن انگیز ترین چایینه هایی كه زنان ایلامی برگزار می كنند، چایینه حضرت قاسم(ع) بعنوان نمادی از شهادت حضرت قاسم(ع) در روز عروسی اش است. در چایینه حضرت قاسم(ع) به دختر جوان و ازدواج نكرده به نشان عروس حضرت قاسم(ع) لباس عروسی به شكل تن پوشی سبزرنگ و سرپوشی سفیدرنگ می پوشانند و دو شمع روشن نیز به دست های عروس می دهند و یك سینی پر از نقل و نبات، حنا، عود و شمع در وسط میدان می گذارند. زنی كه مداحی می كند، «ملایه» نام دارد. زنی در اجرای مراسم كفنی آغشته به خون را وسط میدان می برد كه نشانه رسیدن خبر شهادت قاسم(ع) در روز برگزاری عروسی است. با ورود كفن، چایینه خوانان از حالت نمادین شادی و سرور خارج شده و خودرا پریشان و شمع ها را خاموش می كنند و روی سر عروس چادر سیاه می كشند و نوحه خوانی آغاز می شود. چایینه خوان ها دو زانو دور هم حلقه می زنند و با كف دو دست به پیشانی خود می زنند. در این مراسم زنان «هریسه» درست می كنند و نذر حلیم یا هریسه می دهند. هریسه نوعی غذا مانند حلیم است كه آنرا شب در اجاق هایی بزرگ بار می گذارند و روز عاشورا میان مردم پخش می كنند.
قزوین؛ سوم امام
زنان طایفه بنی اسد كسانی بودند كه گفته می شود پیكر مطهر كشته شدگان عاشورا را دفن كردند. این زنان خود بیل و كلنگ به دست گرفتند و قبل تر از مردان شان روانه كربلا شدند. بعد اقدام زنان طایفه بود كه مردان تحت تاثیر قرار گرفتند و به یاری آنها شتافتند. زنان قزوینی هم به تبعیت از زنان طایفه بنی اسد روز ۱۲ محرم مراسمی به نام «سوم امام» برگزار می كنند و به شكل نمادین شهدای عاشورا را برای خاكسپاری همراهی می كنند. در این مراسم عده ای از زنان بیل و كلنگ و عده ای پیكرهای پارچه ای بدون سر را به دست می گیرند و دور شهر می چرخند و بعد به مسجد برمی گردند. این مراسم زنانه را مردان با قرار گرفتن در حاشیه گذرها و خیابان ها و با گل اندود كردن سر و تن و عزاداری همراهی می كنند. این خاكسپاری زنانه در آستانه اشرفیه هم انجام می شود. در این مراسم زنان ساقه های برنج را كه به زبان محلی به آن «كلوش» می گویند به نشانه عزا بر سر می زنند.
گیلان؛ لال پله
«لال پله» رسمی است مخصوص زنان گیلانی كه شب عاشورا انجام می شود. شب عاشورا زنان گیلانی دیگ و قاشق چوبی برمی دارند، روی خودرا كاملا می پوشانند تا شناخته نشوند و به در هفت خانه می روند و در می زنند، بدون اینكه با كسی صحبت كنند دیگ و كفگیر را به صاحبخانه می دهند تا كمی پلو بگیرند. در بعضی مناطق زنان تا چهل خانه (چهل خانه ای كه منبر و واعظ در طول سال داشته باشند) یا تا هفتادودو خانه (به نیت ۷۲ شهید كربلا) هم می روند و پلو می گیرند. بیشتر رسم است تا زنان سراغ خانه بزرگان و ریش سفیدان یا سیدان محل بروند و در خانه را با كفگیر یا قاشق بزنند. حاجتمند این پلو را كه متبرك است و «نثار» نام دارد یا خود می خورد و اگر بیماری در خانه داشته باشد، كمی از پلو را به او می دهد و معتقدند بیمار با خوردن «لال پله» شفا پیدا می كند. «لال پله» همان تركیب لال و پلو است، برای اینكه زنان هنگام گرفتن پلو از صاحب خانه ها هیچ صحبتی نمی كنند.
لرستان؛ چهل منبر
چهل منبر رسمی است كه در شهرهای مختلف ایران اجرا می شود و زنان و مردان پا به پای هم در این مراسم حضور دارند اما چهل منبر در بروجرد یك رسم كاملا زنانه است. پس از ظهر تاسوعا مردم مجمع های بزرگ فلزی را كه در گویش بروجردی به آنها «مجموعه» می گویند پر از گِل می كنند و آنرا در سقاخانه خانه های خود قرار می دهند. زنان بروجردی هم جامه عزا به تن می كنند و صورت خودرا می پوشانند و از خانه خارج می شوند تا در این مراسم شركت نمایند. این زنان عزادار پابرهنه یا «پای پتی» به سمت چهل منبر حركت می كنند و در طول راه با كسی صحبت نمی كنند. آنها چهل شمع را در این مراسم در چهل خانه ای كه سقاخانه داشته باشد روشن می كنند. این آیین در گرگان، خرم آباد و لاهیجان نیز برگزار می گردد اما اصل این آیین به نام شهر بروجرد شناخته شده است. در لاهیجان و روستاهای شرقی مازندران نیز عموما زنان برگزار كننده آیین «چهل منبر» هستند. زنان گیلانی و مازندرانی مانند زنان بروجردی این مراسم را در سكوت اجرا می كنند اما علاوه بر آن به هر منبری كه می رسند، دانه ای خرما روی منبر می گذارند و مقداری برنج خام را كه صاحبخانه در آنجا گذاشته، برمی دارند. آیین چهل منبر بعنوان یك اثر معنوی در لیست آثار ملی كشور و چهل منبر بروجرد در لیست آثار جهانی ثبت شده است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب